Šta je veća sramota za Crnu Goru: pretvarati se da ne postoji problem sa autoritarnom, korumpiranom i kriminalizovanom vlašću, ili jasno i javno ukazati na akutne probleme s kojima se nosi ova mlada država, a potom se angažovati na rješavanju tih problema? Šta više destabilizuje Crnu Goru: sve veći uticaj koji organizovani kriminal ima na društvene, ekonomske i političke tokove u ovoj drzavi, ili hrabri pojedinci koji javno ukazuju na neophodnost da se divlje meso organizovanog kriminala odstrani sa slabašnog tijela drzave? Do koje granice je moguće prenebregavati očigledne probleme i pritom vjerovati da se ćutanjem pomaže ozdravljenje sopstvene države? Koliko dugo se može od drugih sakrivati sopstveni prljavi veš? Ovo su pitanja koja su mi se rojila u glavi dok sam iščitavao dnevne izvještaje sa političkih sparing mečeva Podgorice i Beograda povodom najnovije sage o balkanskoj kokainskoj tranziciji.
Afera oko šverca više tona kokaina iz Južne Amerike, međunarodne potjernice koje su uslijedile i volšebni nestanak takozvanog kralja kokaina, Darka Šarića, poslužili su za još jednu ljutitu razmjenu političkih udaraca između vladajućih elita Crne Gore i Srbije, kao i njihovih medijskih sekundanata. Istovremeno, diskurs nacionalnih heroja i nacionalnih izdajnika je iznova zagospodario crnogorskom javnom scenom.
Od Đukanovićevog direkta – TV obećanja crnogorskog državljanstva (zaštite od izručenja?) osobi koja se već nalazila na potjernici Interpola – preko krošea Ranka Krivokapića o Srbiji kao “domovini narko-kriminala i sjedištu hobotnice” i nedavnog Tadićevog uzvraćanja aperkatom o nesaradnji Crne Gore u borbi protiv organizovanog kriminala, pa sve do optužbi DPS-sekundanta, Predraga Sekulića, da je cilj “medijske harange rušenje pravnog poretka u Crnoj Gori,” svjedoci smo još jedne uspiješne kampanje fokusiranja pažnje javnosti na atraktivne, ali ipak sporedne događaje. Iako Darko Šarić igra samo epizodnu ulogu u višegodišnjoj balkanskoj verziji sage o organizovanom kriminalu koji zarobljava nejake drzave, on je postao fokus medijske paznje i kontrapunkt našim životima. Takozvani kralj kokaina je pretvoren u depozitorij naših nezadovoljstava i krivac na kojeg je moguće svaliti sve naše strahove i razočarenja, a da pritom ćutimo o sistemskim greškama.
Ono o čemu niko ne želi da javno govori jeste činjenica da su, u različitom obimu i do različitog stepena, države nastale raspadom nekadašnje SFRJ podlegle dugogodišnjem procesu kriminalizacije, i da vlade svih ovih država imaju ozbiljne probleme sa korupcijom i organizovanim kriminalom, kao i sa slabašnim institucijama koje se jedva nose sa ovim pošastima. Posao kojim se, po međunarodnoj optuznici, bavi Darko Šarić je odavno prevazišao državne i nacionalne granice. Ovaj Pljevljak sa međunarodne potjernice je simptom ozbiljne bolesti kojoj su podlegli i Crna Gora i region, a koja može lako i brzo da metastazira. Svima koji se bave ovom problematikom je jasno da se crnogorski kriminalni milje ne može analizirati izvan regionalnog konteksta. Na kraju krajeva, tokom ratova 1990-ih i uprkos počinjenim zločinima, etničkim čišćenjima, grabežu, nacionalizmima i vjerskim radikalizmima koji su raskomadali bivšu nam domovinu, organizovani kriminal je ostao izuzetno homogena struktura. I dok su se, kasnih devedesetih, regionalni političari prepirali oko entiteta i modusa prekogranične saradnje, protoka roba i kapitala, organizovani kriminal je bio entiet za sebe i jedina struktura koja je besprijekorno funckionisala preko etničkih, nacionalnih, i vjerskih rovova.
Osim toga, modeli vladavine u mnogim državama nastalim dezintegracijom bivše SFRJ predstavljaju dobre primjere hibridnih režima protodemokratskog tipa, čija matrica počiva na održavanju stanja endemske korupcije. Ovakva matrica neminovno vodi sve dubljoj kriminalizaciji društva. Darko Šarić i njemu slični postmoderni balkanski “biznismeni” su istovremeno proizvod te dezintegracije i poslijeratne društvene matrice, ali i simptom duboke krize takozvanog tranzicionog perioda na našem prostoru. Činjenica da je, u relativno kratkom roku, skoro dvije hiljade ljudi pružilo podršku ovom bjeguncu na Facebook stranici koja je otvorena samo za tu svrhu, trebala bi da zabrine svakoga ko je dobronamjeran prema Crnoj Gori. Čini se da se tokom posljednjih dvadeset godina u Crnoj Gori i u regionu iz korijena promijenilo shvatanje o tome šta je normalno, a šta je nije, šta je moralno, a šta je nemoralno, šta je legalno, a šta je protivzakonito, pa je kriminal postao sasvim prihvatljiv životni okvir za mnoge građane.
Ovim, naravno, ne želim da umanjim odgovornost crnogorskih državnih organa i vladajuće strukture za dokumentovanu neaktivnost u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala. Naprotiv, veoma je vazno kritički se odnositi prema situaciji u Crnoj Gori i sve očiglednijoj vezi između vlasti i kriminala. Ovaj kritički odnos predstavlja građansku obavezu ukazivanja na greške koje treba popraviti, a situaciju promijeniti. Činjenica je da je u mnogim procjenama međunarodnih organizacija i institucija iz inostranstva Crna Gora prepoznata kao problematična tačka u širem korpusu djelovanja organizovanog kriminala u Evropi. Ovakva procjena uloge koju Crna Gora ima u širokom lancu međunarodnih kriminalnih aktivnosti je, istovremeno, i procjena karaktera vladajuće elite u ovoj državi.
Vlast se od ovih kritika pokušava braniti floskulama o manjku patriotizma kritičara i svaki razgovor na ove vruće teme namah prebacuje na teren problematičnih međudržavnih odnosa sa Srbijom. Skeptici, ljubitelji teorije zavjere, bivši DB-ovci, i svi oni koji Mila Đukanovića još uvijek vide u svijetlu njegovog otklona od Slobodana Miloševića i kasnijeg referenduma o crnogorskoj nezavisnosti, kao i svi požarni na kapijama DPS-ovskog tranzicijskog raja uglas tvrde da su sve kritike na račun crnogorskog predsjednika vlade usmjerne ka guranju Crne Gore u snažni bratski zagrljaj sjevernog susjeda. Naravno, ne teba sasvim zanemarivati opasnost od određenih hegemonističkih tendencija i ekspanzionističkih apetita pojedinih segmenata srpskog društva i politike kada je Crna Gora u pitanju.
Valja, međutim, shvatiti da su, u poređenju sa akutnim problemom kriminalizacije drustva, ovo manje opasnosti po opstanak Crne Gore. Ipak, sjenka nacionalnih izdajnika se brzo navuče iznad glava svih kritičara crnogorske vlasti. Ako kritikujete nesposobnost crnogorske administracije da kvalitetno odgovori na EU upitnik, pa to rezultira sa novih 700-tinak pitanja, ili javno govorite o sprezi vlasti i organizovanog kriminala u Crnoj Gori, ministarka za evropske entegracije vas moze optužiti da ugrožavate “vitalne državne interese”. Očigledno je da gospođa ministarka upozorava javnost na nesagledive posljedice slobode govora i štetnost kritičkog odnosa prema strukturama na vlasti. Kao sto, po pitanju suočavanja s prošlošću, DPS spin-doktori promovišu zaborav kao vrlinu, tako i ministraka za evropske integracije i njen šef promovišu ćutanje o pogubnom uticaju organizovanog kriminala kao najbolji vid odbrane crnogorskih državnih interesa.
Tvrditi da je kritika za tolerantan odnos crnogorske vlasti i predsjednika vlade prema problemu organizovanog kriminala, u stvari, napad na drzavu Crnu Goru i da predstavlja pokusaj destabilizacije ove drzave je stari i oprobani model ućutkivanja. Ovim se, naravno, pokazuje priroda vlasti, ali i panika koja je zavladala među članovima upper management-a DPS korporacije nakon nedavnih međunarodnih optuznica. Ono što je važno imati na umu jeste činjenica da tvrdnje o povezanosti struktura na vlasti u Crnoj Gori sa različitim djelatnostima organizovanog kriminala nijesu novina, i da ove tvrdnje imaju potporu u dokumentima pravosudnih organa nekoliko evropskih država.
Korisno je javnost upoznati makar sa segmentom obimne sudske dokumentacije o sprezi organizovanog kriminala i vladajućih struktura u Crnoj Gori i šire. Ova dokumentacija ne potiče iz regiona, i rezultat je višegodišnjeg temeljnog rada poravosudnih organa u Italiji i Švajcarskoj.
Kada je u pitanju vladajuća elita u Crnoj Gori postoje ozbiljne indicije da je vrh vlasti potpao pod uticaj struktura koje su odavno prepoznate kao organizovani kriminal. Radikalnije i emotivnije interpretacije stanja u Crnoj Gori kvalifikuju Mila Đukanovića kao “dvostrukog šefa,” onog političkog, i onog kriminalnog. Kao što je ranije pomenuto, ovo nije nov problem. Poznati političari, uspiješni poslovni ljudi, i državne institucije u Crnoj Gori su od ranije prepoznati kao dio strukture organizovanog kriminala koji operiše širom regiona i Evrope. U nastavku ovog teksta su prevodi dijelova dvije obimne optužnice za ilegalnu trgovinu cigaratema, pranje novca, i mafijaško udruzivanje koje su podignute u Italiji, i u Švajcarskoj. Optužnice su obimne i ja sam se ograničio na segmente teksta gdje se direktno pominju država Crne Gore i njene institucije, kao i njeni vodeći političari i birokrate. Naravno, obadvije tužbe su javni dokumenti i mogu se u cjelini pročitati na Internet stranicama odgovarajućih pravosudnih organa u Italiji i Švajcarskoj. Na čitaocima je da donesu sopstvene zaključke o validnosti iznesenih optužbi.
***
U Bernu (Švajcarska) je 26. septembra 2008 godine, pod brojem EAII.05.0244-ETT podignuta optužnica za stvaranje transnacionalne organizacije u cilju ilegalne trgovine cigaretama u Italiji (“La costituzione della struttura organizzativa transnazionale per il mercato illegale delle sigarette in Italia attraverso le organizzazioni criminali e gli accusati”) protiv grupe osoba koje su okarakterisane kao pripadnici organizovanog kriminala.
U dijelu ove optužnice (“Atto di Accusa”) pod brojem 1.5 (stranice 16-18) govori se o Crnoj Gori kao logističkoj bazi iz koje su organizovane kriminalne aktivnosti šverca cigareta i pranja novca grupa kao što su Camorra i Sacra Corona Unita (“Montenegro Come Piatforma Goirevole per la Logistica Della Merce Delle Organizzazioni Criminlai Camorra e Sacra Corona Unita”). Nadalje, u sekciji 2.5 (stranice 45-50) detaljno se govori o organizacionoj strukturi i dinamici šverca cigareta kroz Crnu Goru (“Il Montenegro Come Ulteriore Base Logistica per la Camorra e la Sacra Unita”).
U tužbi se kao glavni akteri ovog procesa (“Attori Centrali Montenegrini”) pominju Milo Đukanović (tačka 2.5.1.1.1., str. 46), Aleksandar Đukanović alias Aco, Azo, ili Asso (tačka 2.5.1.1.2. str. 47), i Branislav Mićunović, alias Brano (tačka 2.5.1.1.3 str. 48). U tački 2.5.1.1.4 se, kao osobe koje su bile dio ovog kriminalnog udruživanja (“manovre criminali”) pominju odbjegli pripadnici dvaju kriminalnih klanova iz Italije koji su našli utočište u Crnoj Gori.
Crna Gora se takođe pominje u kontekstu ekskluzivne licence za ilegalni transport cigareta, koju je Paolo Savino dobio od crnogorskih vlasti (“L’ativita Commerciale di Savino nel Commercio Illegale di Sigarette con la Organizazioni Criminlai e con il Montenegro (1993-1996), ”Riorganizzazione del Contrabando di Sigarette Tramnite il Montenegro da Dicembre 2000.” Tacke 3.2.3; 3.2.4; 3.2.5.1; 3.2.5.2; i 3.2.6; stranice 70-82). Učešće crnogoskih kompanija, kao što je Zetatrans, u ilegalnom transportu cigareta se detaljno opisuje u tačkama 3.3.3.8.1, 3.4.4.3, 3.4.4.4. (str. 104) kao i u tački 3.4.4.5 (stranice 142-147).
Druga optužnica koja se pojavila u Bariju (Italija) pod brojem N742/99 R.G. tereti, između ostalih, saradnike Mila Đukanovića (Branko Vujošević, Veselin Barović, Dušanka Pešić, Miroslav Ivanišević, Stanko Subotić), kao i osobe za koje se tvrdi da su pripadnici organizovanih kriminalnih grupa (Branislav Mićunović, Andrija Drašković) za udruživanje koje ima karakter mafijaškog udruživanja (“associazione di stampo camorristico-mafioso”). Ove osobe su optužene i za uspostavljanje veze između Paola Savina (jednog od optuženih u švajcarskoj tužbi) i tadašnjeg crnogorskog predsjednika, Mila Đukanovića, u cilju ostvarivanja poslovnih veza i pranja novca stečenog ilegalnim aktivnostima.
Ime Mila Đukanovića je izostavljeno iz teksta tužbe pošto sadašnji predsjednik crnogorske vlade uživa imunitet po fuknciji koju obavlja. Ipak, sasvim je jasno iz teksta tužbe, kao i iz rečenica gdje je njegovo ime izostavljeno, da se aktivnosti koje su navedene nijesu mogle obavljati bez znanja i odobrenja tadašnjeg predsjednika Crne Gore. (“la Pesić con il ruolo di raccordo fra il Savino ed i vertici del Governo Montenegrino e, in particolare,— omissis—,con Vujošević Branko, nonché con Barović Veselin, provvedendo la stessa a comunicare a costoro l’avvenuto pagamento delle somme di denaro di cui sopra, al cui effettivo versamento (operato dal Savino) sui conti correnti bancari nella disponibilità dei medesimi—omissis—, Vujošević e Barović, era condizionata la partenza del t.l.e., già stoccato nei porti franchi del Montenegro, verso l’Italia e gli altri Paesi della Comunità Europea.”)
Ova tužba sadrži i detaljne informacije o bankama u Grčkoj i na Kipru kroz koje je plasiran novac sumnjivog porijekla, kao i kompanijama koje su taj novac uplaćivale, te iznosima i datumima kada su novci deponovani. U tužbi se, nadalje navode detaljne informacije o dinamici ovih uplata, sa imenima kurira, individualnim iznosima koji su prenošeni i brojevima letova, odnosno, aviona koje su kuriri koristili. Tako se, na primjer, na stanici broj 5, a pod rednim brojem 14, konstatuje da je 31. avgusta 2000. kurir Vladimir Obojdin (ili Obajdin), broj pasoša 001124508, avionom pod brojem N 999 CX iz Podgorice za Paphos prenio 11.250.00 DEM. Ovo je uplaćeno na račun kompanijie TNT Enterprices. Istoga dana je isti kurir, istim avionom, na istu adresu i za račun iste kompanije prenio dodatnih 2, 100.00 DEM.
Sudeći po podacima koju se nalaze u ovoj tuzbi, u periodu između 1997. i 2000. iz Podgorice i Tivta je na Kipar na ovaj način prebačeno 1.203.990.940 DEM, 726.016 US dolara; kao i 136.400 švajcarskih franaka. U ovoj tužbi se takođe navode brojevi računa u bankama na Kipru (Bank of Cyprus, Arab Bank u Nikoziji), Lihtenštajnu (LGT Bank), Francuskoj (Credit Lyonnais), Njemačkoj (Deutsche Bank), Švajcarskoj (Credit Suisse), na koje su vršene uplate od strane saradnika Staneta Subotića, a za račun kompanija kao što su Codex Limited, R.J. Reynolds,Tvornica Duhana Rovinj D.D., Seita, Maluk Limited,TBW, IBCS Trading + Distribution Co. Ltd., Dulwich Enterprises Ltd., Furnick Trading Ltd., i Austria Tabak Scandinavia AB. Iznosi su se kretali između 100.000 i 6.800.000 eura. Tako je između 1. i 14. juna 1999. samo na račun kompanije Maluk Limited preko LGT Bank iz Lihtenštajna uplaćeno 20.100.000 eura.
Peščanik.net, 07.03.2010.
ČIJA JE CRNA GORA