Ovo je bila dosta loša godina za Evropu i njoj slične. Prvo se panično morala pospremiti Grčka, pri čemu je bilo očigledno da je evropskim štobsreklo institucijama važniji kapital raspršen po mračnim spekulantskim uglovima finansijskog sistema, nego ta kolijevka civilizacije u kojoj su se nadobudni potomci Homera, Sokrata i Saleta Makedonskog usudili smatrati evropskim građanima.
Ako su nakon grčkog debakla evropske elite uspjele ikoga ubijediti da im civilizacija nastavlja punom parom u pravcu tog utopijskog prostora u kojem će se raznovrsni predstavnici čovječanstva ujediniti da dovrše demokratski projekat započet onomad u antičkoj Grčkoj, tu je fantaziju likvidiralo prisustvo izbjegličkih masa. Ta štobsreklo Evropa ne samo ne zna i neće da devera s tim nesretnim ljudima, nego i koristi priliku da se vrati svojim najboljim fašističkim tradicijama: obezljuđene mase ograđene bodljikavom žicom, dječiji leševi plutaju po Mediteranu, brojevi na podlaktici, suzavac, pendreci i do zuba naoružane snage dobro obučene da ignoriraju ljudsku patnju, spontano fizičko maltretiranje izbjeglica od strane lokalnih patriota, glad, bijeda i nesreća, političari koji se više ni ne trude da preobuku svoj rasizam u patriotizam.
Onaj krug od evropskih zvjezdica na plavoj pozadini može lijepo biti zamijenjen krugom od bodljikave žice, a ako je neko mislio da Evropu predstavljaju bezimene briselske birokrate ili sofisticirane diplomate koji žongliraju nekolikim evropskim jezicima, nije dobro mislio: glasnogovornik današnje Jevrope je Viktor Orban, mađarski premijer koji se ne libi da priča o evropskoj kršćanskoj civilizaciji, i čijom domovinom politički dominira ista ona patriotska sorta koji je onomad Eichmannu strasno pomagala da transportira mađarske Jevreje u logore smrti pet minuta prije kraja Trećeg Rajha.
Teško je gledati patnju tih izbjegličkih kolona, a još je teže gledati kako se sebičnost formulira na način koji ubrzano postaje prihvatljiv značajnom dijelu evropskog stanovništva, uprkos mnogobrojnim dobrim ljudima čiji su napori u suprotnosti sa zvaničnom politikom njihovih vlada. U trenutku kada se očigledna i temeljna neljudskost prevede na pseudoracionalni jezik nacionalnih interesa, stupa se u domen najkaljavijeg, smeđekošuljaškog fašizma. U tom smislu je Cameron šupak iste veličine kao Orban, a Evropa koja pendrecima mlavi roditelje dok svojim tijelima štite svoju djecu je na dobrom putu prema crnokošuljaškom fašizmu. Zbog toga su pomoć i podrška izbjeglicama ne samo izraz najjednostavnije i najosnovnije ljudske solidarnosti, nego i neophodni oblik otpora evropskom fašizmu, čiji je krajnji, tradicionalno neizbježni ishod genocid.
Naš bi se svijet, naravno, trebao sjećati svojih izbjegličkih golgota, kao što bi se trebalo i pamtiti kako su usko vezane izbjegličke muke bile s evropskim odnosom prema ratu i genocidu u Bosni. Jednostavna jednačina u čitavoj toj izbjegličkoj matematici je da ljudi bježe da bi sačuvali žive glave, zato što u rodnoj zemlji ima onih koji bi im te glave rado otfikarili. Odbijanje izbjeglica znači da se od njih očekuje da se pokupe s naših vrata i granica i uredno, s balavom, prestravljenom djecom u naručju, vrate u vlastitu smrt. Orban i Mađarska su spremni da snose moralnu odgovornost koja s takvom odlukom dolazi, kao i što su to i Cameron i mnogi drugi koji bez problema primaju ruske milionere koji stižu s koferima putinovskih donacija. Naš bi se svijet trebao sjetiti koliko im je značila pomoć i podrška dobrih ljudi tamo gdje su završili, kao što bi se trebali sjetiti vlastitog očaja iz onog vremena kad nisu znali kuda idu, znajući da se ne smiju i ne mogu vratiti
Neko bi se toga trebao sjetiti, jer se čini da je to lako zaboraviti.
Ja se sjećam i kako su krajem prošlog stoljeća i Hladnog rata, izbjeglice hrlile iz Rumunije i Čaušeskuovog ludila, i kako su Mađari probijali kordone na granici, i kako ih je bilo stotine hiljada u izbjegličkim logorima, i kako je pod pritiskom masa pao Berlinski zid, i kako je, barem do debakla u Bosni, Evropa izgledala zamisliva kao jedinstvena u slobodi i demokratiji, kao oslobođena teritorija, na kojoj će se, nakon dugih decenija logora i bodljikave žice, aktivirati ono najbolje u evropskoj historiji, i kako ćemo u to svi nekako biti uključeni. I moram priznati da mi je uprkos sramotnom evropskom angažmanu u Bosni (uključujući i odsustvo istog) dugo ostala nada da taj evropski san nije potpuno likvidiran. A onda su došle izbjeglice u kom se trenutku gorespomenuta Jevropa raspala na vilajete kojima vladaju birokrate koji misle da su menadžeri, a zapravo su fašisti.
Pored sramotne zvanične evropske neljudskosti, očigledno je da, uprkos tome što priliv izbjeglica traje već neko vrijeme, ne postoji nikakva zajednička politika ili protokol za bavljenje krizom, a i da postoje, ne postoji način da se provedu na cijelom evropskom prostoru. Otud se svaki vilajet sam sobom panično zabavio, što dovodi do apsurdne, mučne igre muzičkih stolica: ko posljednji zatvori svoje granice, njemu dopadaju sve izbjeglice. Evropa: kolijevka zapadne civilzacije u kojoj ovih dana komšije prebacuju gladno dijete jedni drugima preko ograde sve dok dijete ne umre, i akobogda ne kod mene.
Povrh toga što je izbjeglička kriza etički i moralni debakl, također je i politički. Čitav svijet gleda Evropu koja gladnim ljudima preko žice, kao psima, baca namirnice, koja suzavcem nasrće na djecu, i koja je, očigledno, spremna da ide i dalje da zaustavi priliv muslimana, koje tretira kao zarazu. Čitav svijet gleda Evropu koja rekonstituira i zatvara svoje unutrašnje granice i ukrašava ih bodljikavom žicom, a uskoro i minskim poljima. Čitav svijet gleda Evropu koje ne zna šta radi, iako sve to radi na potpuno pogrešan način. Čitav svijet gleda Evropu koja srlja u haos svoje najgore prošlosti, potpuno nesposobna da zamisli bilo kakvu budućnost, a kamo li bolju.
Kako će se Evropa od svega toga oporaviti, ne znam. Uprkos svemu što smo naučili iz nedavne evropske, a bogami i naše, historije, još uvijek mislim da sramota ima etičku vrijednost, da čovjek, i ljudi, i države, donose moralne odluke mjereći ih na vagi budućeg stida, pitajući se: da li će me u nekoj budućnosti biti sramota ove sadašnjosti. Izgleda da Evropa troši svoje posljednje zalihe stida, i ne mogu zamisliti budućnost u kojoj će ga biti dovoljno za ovo što se radi izbjeglicama.
Ali, iskreno govoreći, budućnost Evrope mi više nije ni važna. Jedino što je važno su životi onih ljudi koji skapavaju na bodljikavim bedemima koji skrivaju ruševine evropske štobsreklo civilizacije.
Radio Sarajevo, 20.09.2015.
Peščanik.net, 20.09.2015.
IZBEGLICE, MIGRANTI