Interesovanje za monarhiju usko je povezano sa desnicom u Srbiji. Zajednička karakteristika raznih monarhističkih publikacija sastoji se u izmišljanju kontinuiteta srpske monarhije od srednjeg veka do novijeg doba. Ovakav proizvoljan i neistorijski pristup je neophodan za nesmetano izlaganje desnog idejnog galimatijasa. Pojedini etablirani predstavnici akademske zajednice takođe doprinose zbrci.
Povodom sto godina od pobede u Prvom svetskom ratu, Nedeljnik je odlučio da u toku novembra štampa i nekoliko knjižica o dinastiji Karađorđević, nadovezujući se na svoju prethodnu ediciju o Nemanjićima. Temu je otvorio istoričar Radoš Ljušić naslovom Dinastija Karađorđević i utemeljenje moderne Srbije. U radu nigde ne nalazimo potrebno objašnjenje šta znači pridev moderna kada je u pitanju država. Na kraju profesor sumira svoja znanja o srpskom narodu i dinastiji Karađorđević.
Ljušić: „Karađorđe je još u doba Srpske revolucije postao simbol nacionalnog oslobođenja, ali je sve Srbe ujedinila tek kruna njegovog unuka, kralja Petra Prvog. Vladarska kruna postala je simbol jedinstva Srba i spona srednjovekovne sa novovekovnom državnom tradicijom“. Dalje: „Možda i zbog toga što je naša novovekovna država nastala u revoluciji mi nismo imali nerava, volje i osećanja da obnovimo kult srednjovekovnih vladara. Nismo obnovili ni onu ’simfoniju’ koja je postojala tokom srednjeg veka između vladara i crkve“. Istoričar bi morao objasniti razliku između dva potpuno drugačija istorijska fenomena (kada ih već pominje), srednjovekovne feudalno-staleške monarhije države Nemanjića i ustavne ali ne uvek i parlamentarne monarhije Obrenovića i Karađorđevića. Budući da Ljušić to ne čini, čitaoci bi mogli pogrešno zaključiti da je zadatak „moderne Srbije“ u 19. i 20. veku bio da nastavi srednjovekovnu religiozno-političku tradiciju vladarskog kulta i obnovi nekadašnji pravni (simfonijski) odnos između države i Crkve. Nema ni napomene o osnovnim tokovima modernog državnog i političkog života u poslednja dva veka: političkim borbama za ustavnost i podelu vlasti, izgradnju predstavničkog sistema, odvajanje Crkve od države i slično.
U prethodna dva stoleća kraljevi su često izlazili iz okvira svojih ustavnih ovlašćenja vršeći državne udare i zavodeći ličnu vlast u cilju ograničavanja ili ukidanja parlamentarizma. Prema pisanju našeg istoričara proizlazi da se dekadencija moderne monarhije ne sastoji iz takvih samovoljnih postupaka vladara, već iz nepoštovanja srednjovekovnih obrazaca lične i privatne vlasti monarha.
Monarhisti u Srbiji decenijama ističu da bi monarhija bila garant demokratije. Međutim, postoji i suprotna priča o monarhiji: priča o monarhu domaćinu.
U obimnoj i konfuznoj studiji sa dosta ponavljanja Srpski monarhizam u prošlosti i danas politikologa dr Dragana Subotića iz 1997 (posvećenoj „princu nasledniku“ Petru Karađorđeviću) ideja monarhije se povezuje sa „konzervativnim duhom“ a ne sa demokratijom. Subotić piše i o parlamentarnoj monarhiji, ali je u stvari na strani profašističkih saradnika okupatora i njihove verzije monarhizma: Dimitrija Ljotića, sociologa Milosava Vasiljevića, istoričara Đoke Slijepčevića, Šarla Morasa – osnivača, vođe i glavnog ideologa Francuske akcije, prethodnice fašizma u Evropi. Tu su i Kornelije Kodreanu, vođa rumunske Gvozdene garde, zatim neizbežni sveti vladika Nikolaj Velimirović.1
Da bi izložio svoju antiliberalnu organsku koncepciju monarhije, preuzetu od Ljotića i Velimirovića: Bog (domaćin u svetu) – kralj (domaćin u državi) – domaćin (svaki Srbin), Subotić preduzima tri metodološka koraka: 1) neosnovano tvrdi da srpska monarhija ima istorijski razvoj od pravoslavnih Nemanjića do modernog doba. Zaključak: oba tipa monarhije su srpska; 2) nakon toga se kaže da je jedna monarhija ipak srpskija, odnosno da više odgovara „organskom duhu“ Srba. Poređenje je u korist srednjovekovne; 3) umesto realne istoriografske analize monarhije srednjeg veka, sledi prepričavanje Ljotićevih i Velimirovićevih naklapanja o svetosavsko-domaćinskom sistemu. Rezultat: negiranje parlamentarne monarhije, etape u istorijskom razvoju moderne države.
Mešavinu međusobno isključivih ideja o monarhiji donosi i manji zbornik tekstova Monarhija2 iz 2004 (izdavač Hrišćanska misao). Zbornik počinje kratkim programskim radovima vladike Nikolaja „Tri najveće vrednosti srpskog naroda“ i „O kralju“. Zatim nastavlja sa vizantinizmom vladike Danila Krstića i dva antikomunistička sastava monarhista Matije Bećkovića i Dragomira Acovića. Poslednji tekst je rasprava o parlamentarizmu i ustavnoj monarhiji dr Pavla Nikolića. Nikolićev tekst stoji na sasvim drugim osnovama od antimodernističkih stavova prva dva autora.
U kontekstu zbornika Velimirovićevi tekstovi definišu poželjni narod i kralja pravoslavne srpske monarhije. Prva srpska vrednost je Bog, druga kralj, a treća dom, kaže Velimirović o narodu, a o vladaru ovako: „Kralj je vladalac nad jednim seljačkim, domaćinskim narodom, pa i sam mora biti kao seljak – domaćin. On je prvi domaćin u državi“. Nikolajeva politička vizija je sumorna. Bog je iz nekog nepoznatog razloga srpskom narodu zauvek odredio da bude zemljoradnički. Takav je narod u nemogućnosti da formira demokratsku političku zajednicu, budući da je ograničen vrednostima doma i vezan za privatni seljački posed. Seljaci bi imali vezu sa Bogom i kraljem, ali ne i međusobno. Život bi u tako zamišljenoj državi proticao u radu na privatnom parčetu zemlje. Rad bi bio osnovna politička dužnost i izraz odanosti poretku. Nikolajeva pravoslavna monarhija je zajednica otuđenih zemljoradničkih porodica.
Navedeni naslovi upečatljivo pokazuju ključne saputnike savremenog monarhizma kod nas: konzervativnu verziju pravoslavlja, profašistički antimodernizam i antikomunizam.
Za razliku od demokratske ideje države kao javnog dobra svih građana, domaćinsko-monarhistička koncepcija zagovara totalnu privatizaciju. Bog je domaćin/vlasnik tvorevine; kralj je domaćin/vlasnik države; dok bi građani verovatno bili domaćini i vlasnici nečega samo u slučaju uspešne odbrane od pretenzija nasrtljive privatizovane države.
Utisak vas ne vara. U Srbiji je domaćinski sistem uveliko ostvaren.
Peščanik.net, 10.11.2018.
PRVI SVETSKI RAT________________
- Nekritički su upotrebljeni i drugi, raznorodni autori: konzervativac Stojan Novaković, liberal Slobodan Jovanović, istoričari Radovan Samardžić i Radoš Ljušić itd.
- Oba su navedena naslova pre izdavanja prošla kroz ruke Dragomira Acovića, člana „krunskog veća“ i predsednika „krunskog saveta“ porodice Karađorđević. Acović je za prvu knjigu napisao predgovor, a za drugu je bio recenzent i jedan od autora.