U bosanskohercegovačkom susjedstvu stalno neki izbori. Dok evropski komesari prijete da bosanskohercegovački opšti izbori predviđeni za narednu godinu neće biti legitimni, ako se u međuvremenu Ustav ne promijeni u skladu sa famoznom strazburškom odlukom po predmetu Sejdić – Finci, u Crnoj Gori, odnosno Hrvatskoj, pretprošlog se i prošlog vikenda birao predsjednik, odnosno poslanici u Evropskom parlamentu.
Ne samo jer je riječ o Bosni i Hercegovini susjednim državama, rezultati ovih izbora nisu nešto što bi se iz bosanskohercegovačke perspektive trebalo ignorisati. U Crnoj Gori na megdan su izišli Filip Vujanović i Miodrag Lekić; Vujanović kao kandidat vječito vladajućeg DPS-a, igrač Mila Đukanovića, čovjeka koji je glavni lik crnogorske vlasti već valjda četvrt vijeka, te Lekić kao kandidat udružene opozicije. Iako je u Crnoj Gori vlast uglavnom koncentrisana u rukama premijera (naročito u ciklusima, poput aktuelnog, kad u toj fotelji sjedi Milo Đukanović) nisu ovi izbori bili nimalo nevažni. Od kad se Crna Gora poslije referendumskog izjašnjavanja izdvojila iz državne zajednice sa Srbijom, svi izbori, kao i jedan u međuvremenu održan popis stanovništva su se suštinski svodili na tzv. identitetska pitanja. U prevodu, politički “front” se stvara(o) između dijela stanovništva koji se smatra etničkim Crnogorcima koji govore crnogorskim jezikom i pripadnici su Crnogorske pravoslavne crkve i dijela koji se smatra Srbima srpskog jezika, odnosno pripadnicima Srpske pravoslavne crkve. Usprkos insistiranju na oštro izdvojenim “identitetima” situacija ipak nije posve jednostavna. Postoji, naime, dobar dio stanovništva Crne Gore što se etnički smatra Crnogorcima, no u smislu svog maternjeg jezika se opredjeljuju da ga nazivaju srpskim, a dio njih, ako su vjernici, skloniji je SPC-u nego CPC-u. Unutar te skupine, Vujanović je neko ko ima bolju reputaciju nego Đukanović. Zbog cijelog niza razloga, Vujanović se uoči izbora smatrao velikim favoritom. Lekića su režimski mediji pak satanizovali jer je 1999. godine bio protiv NATO bombardovanja SR Jugoslavije, odnosno jer bi danas bio sklon da ideju o eventualnom pridruživanju Crne Gore NATO paktu “provjeri” kod građana ove zemlje na referendumu.
Favorizirani Vujanović se, međutim, provukao kroz iglene uši (ako se uopšte i provukao). SDP Ranka Krivokapića, manji koalicioni partner DPS-a, nije stao iza Vujanovića, a ni glasači iz reda nacionalnih manjina (prvenstveno Bošnjaci i Albanci), na koje je Vujanović a priori računao, nisu se baš pretrgli kad je riječ o izlasku na birališta. Rezultati su bili izuzetno tijesni, pljuštala su poređenja sa američkim obračunom Bush – Gore iz 2000. godine. I Vujanović i Lekić su proglasili pobjede, ali je prema zvaničnim podacima izborne komisije pobjednik, jedva nekako, ipak Vujanović. Ipak, ako je u skorije vrijeme postojala politička pobjeda koja bi se mogla prozvati Pirovom – to je ova Vujanovićeva (i DPS-ova). Prvi put su mogli naslutiti profil vlastitog poraza, moravši shvatiti da “identitetska histerija” ipak nije nešto na čemu će se moći jahati dovijeka.
U Hrvatskoj su pak, prethodnog vikenda, održani izbori za Evropski parlament, odnosno za kvotu od dvanaest hrvatskih predstavnika u ovoj instituciji. Odaziv je bio slab, što su analitičari i politički lideri dočekali kao poslasticu i priliku za mantre tipa da su birači zbog kratke kampanje mislili da u ovom slučaju ne odlučuju ni o čemu bitnom, odnosno da se građani Republike Hrvatske tek trebaju navići na sudjelovanje u EU procesima. Pošto je HDZ osvojio više glasova od vladajućeg SDP-a, iz ove stranke, razumljivo, stižu glasovi da su ovi izbori ozbiljan indikator generalnog biračkog raspoloženja. Ipak, iz simboličke perspektive, možda je i najzanimljivija karakteristika ovih izbora to što je od svih kandidata za Evropski parlament najviše glasova pojedinačno osvojila Ruža Tomašić. Tako će ova (doskorašnja?) protivnica ulaska Hrvatske u EU na velika vrata ući u Evropski parlament. Komentarišući njenu kandidaturu, prije nego su izbori i održani, Žarko Puhovski je primijetio da tim činom, kojim jedina poslanica Hrvatskog sabora koja je načelno bila protiv ulaska Hrvatske u EU faktički odustaje od takve politike, Sabor gubi legitimitet jer barem jednu trećinu građana koji su, uslovno govoreći, “euroskeptici” više niko ne predstavlja. Šta je, dakle, zaključak koji nude rezultati izbora u Crnoj Gori i Hrvatskoj? Najprije, pitanje integracije sa EU više uopšte i nije političko pitanje jer se niko i ne usuđuje artikulisati politiku koja bi bila protiv EU integracija. S druge strane, pitanje NATO-a je još uvijek političko. Političko je i pitanje odnosa u regiji, da ne kažem regionalnih integracija. Pošto je Hrvatska već u NATO-u, a za manje od tri mjeseca i u EU, a u BiH, Crnoj Gori i Srbiji, skoro da i nema stranke koja je načelno protiv EU, očito je da su u geopolitičkom smislu ključna pitanja ulaska u NATO, odnosno međusobnih odnosa (i integracija) u tzv. regiji. Na tom se “frontu” vodi prava politika.
Oslobođenje, 16.04.2013.
Peščanik.net, 17.04.2013.