Promene na srpskoj političkoj sceni
Polarizacija partijske scene predstavljala je političku realnost Srbije više od jedne decenije. Ovaj politički sukob je primarno nastao kao sistemski sukob između autoritarne vlasti i antisistemske opozicije tokom 90-tih godina a ogledao se u veoma visokoj ideološkoj distanci koja se vremenom razvila kako među samim partijama tako i među njihovim pristalicama. Brojna otvorena nacionalna pitanja igrala su ulogu katalizatora u već teškim i narušenim odnosima među političkim oponentima. I kao nebrojeno puta u srpskoj istoriji, političke razmirice u postkomunističkom periodu daleko će prevazići nivo „prirodnog političkog dualizma“ (Diverže) potvrđujući tezu da Balkan nikada nije odgonetnuo značenje reči liberalno u sintagmi liberalno-demokratski. Politička smaknuća, medijska linčovanja, satanizacija političkih protivnika, pretnje i zastrašivanja samo su deo tog nasleđa.
Nakon 5.oktobra polarizacija nastavlja snažno da odjekuje srpskim političkim prostorom, a mesto na anti-sistemskom polu zauzimaju partije bivšeg režima na čelu sa jakim radikalima čija antitranziciona i populistička retorika u kombinaciji sa već etabliranom i razrađenom ideologijom srpskog nacionalizma beleži vanserijski uspeh . Nakon 2006. godine i donošenja novog Ustava polarizacija primetno gubi na intenzitetu a pojedini igrači poput Socijalističe partije Srbije sve otvorenije tragaju za načinima sopstvene političke rehabilitacije u čemu će konačno i uspeti potpisivanjem deklaracije o nacionalnom pomirenju sa demokratama 2008. godine. Čini se i da novoformirana Srpska napredna stranka na čelu sa Tomislavom Nikolićem upravo ide u ovom pravcu zamenjujući oštru anti-sistemsku retoriku umerenom (office seaking) taktikom.
Na ovom mestu dolazimo do sadašnjeg vremena kao i do pitanja koje se sasvim logično nameće a koje glasi – na kojoj političkoj platformi se došlo do pomenutih „pomirenja“ odnosno do konsenzusa koji najavljuje slabljenje polarizacije u budućnosti? Da li je to možda platforma beskompromisnih institucionalnih reformi koje će Srbiju učiniti modernim i prosperitetnim evropskim društvom? Malo je verovatno. Ovakav konsenzus nije moguće ustanoviti niti na nivou partijskih programa niti na nivou njihovog političkog delovanja ali ni u biračkom telu koje pokazuje ambivalentan odnos prema Evropi naročito kada se ovo pitanje upari sa pitanjem Kosova. Do konsenzusa je nažalost došlo na sasvim drugoj političkoj platformi koja se po svemu sudeći sastoji iz dva različita ali međusobno povezana segmenta. Prvi segment ove platforme praktično predstavlja kosovska preambula novog Ustava budući da upravo Kosovo predstavlja taj najmanji zajednički programski sadržalac za sve relevantne političke partije u Srbiji(izuzev LDP). Kosovski konsenzus koji je uzgred rečeno zacementiran dvema skupštinskim rezolucijama zapravo je idealna potka srpskog partijskog new deal-a jer svetost i neprikosnovensot “kosovskog zaveta” pružaju partijama preko potrebni legitimitet dok ih njegova fantazmagoričnost oslobađa bilo kakve realne odgovornosti.
Ovde dolazimo do drugog segmenta ove političke platforme – do kartelizacije partijske scene. Za razliku od zapadnoevropskih kartelskih partija čiji se nastanak dovodi u vezu sa počecima državnog finansiranja političkih partija , srpski model kartelizacije podrazumeva nešto sasvim drugo. Naime, javno finansiranje partija u Srbiji ima isključivo ulogu paravana za procese nelegalnog finansiranja koji se nesmetano odvijaju u pozadini a koji su rezultirali stvaranjem neke vrste tajkunsko-partijskog kartela. Dakle, politička platforma na bazi koje su srpske partije uspele da postignu konsenzus nije ništa drugo do platforma odlagaja neophodnih institucionalnih reformi. Ovo je platforma koruptivne dobiti i jednako lukrativnih foteljaških sinakura u kojima uživaju svi članovi kartela bilo da su pozicija ili opozicija. Stoga, logika partijskog kartela u Srbiji po pravilu podrazumeva višak apetita a manjak politike i s njom u vezi političke odgovornosti. U ovoj jednačini ne postoji nikakva mogućnost da građani profitiraju jer jedini ambijent u kome je pomenuta igra moguća jeste ambijent odsustva reformi i snažnih institucija ili tačnije ambijent simulacije istih.
Konačno, možemo li biti zadovoljni time što polarizacija i oštri politički sukobi polako ostaju iza nas? Ako govorimo o smirivanju iracionalnih strasti koje u politici nikada nisu prijatelj odgovor naravno glasi DA. Međutim, ukoliko je pomenuti konsenzus stvoren isključivo i jedino na politici daljeg odgađanja reformi, koja političkoj klasi otvara manevarski prostor za korupciju, a domaćim tajkunima prostor za sticanje ekstra dobiti u uslovima netržišne, burazerske ekonomije, pitanje cene ovakvog političkog aranžmana neminovno se postavlja, a odgovor na ovo pitanje gotovo da i nije potrebno davati.
Autor je postdiplomac na Fakultetu političkih nauka. Osim na našem sajtu, objavljuje u Republici i Betonu.
Peščanik.net, 20.04.2009.