Beograd Ul. Nemanjina 22 – 26 Na osnovu čl. 29 st. 1 tač. 2) Zakona o ustavnom sudu („Sl. glasnik RS“ br. 109/2007, podnosimo
Inicijativu za ispitivanje ustavnosti i zakonitosti uredbe Vlade Republike Srbije o zaštiti parka prirode „Šargan – Mokra Gora“
„Sl. glasnik RS“ br. 52/2005, 105/2005 i 81/2008
1. Stavljanje pod pravnu zaštitu područja Šargana i Mokre Gore otpočelo je donošenjem Rešenja o prethodnoj zaštiti područja Šargana i Mokre Gore („Sl. glasnik RS“ br. 57/2004). U čl. 2 ovog Rešenja određeno je područje zaštićenog dobra površine „od oko 3.200 ha“, na teritoriji opštine Užice, dok su u čl. 3 opisane granice ovog područja. Kategorizacija prirodnog dobra i stepen pravne zaštite, kao ni oblik svojine (državna ili privatna) nisu definisani navedenim Rešenjem, ali su propisana ograničenja prava.
Članom 7. ovog Rešenja određeno je da će Zavod za zaštitu prirode u roku od jedne godine od njegovog stupanja na snagu pripremiti Predlog za stavljanje područja Šargana i Mokre Gore pod zaštitu kao prirodnog dobra, u skladu sa zakonom, u okviru istih, užih ili širih granica zaštićenog područja datih okvirno u članu 3. Rešenja.
Potom je Vlada Republike Srbije donela Uredbu o zaštiti parka prirode „Šargan – Mokra Gora“, („Sl. glasnik RS“ br. 52/2005, 105/2005 i 81/2008) koja je poslednji put izmenjena i dopunjena 2008. godine. U čl. 1 ove Uredbe određeno je: „Područje planine Šargan, mokrogorske kotline, doline Belog Rzava i južnih delova planine Tare sa Dobrim i Ljutim poljem i dolinom potoka Bratešina, stavlja se pod zaštitu kao Park prirode “Šargan-Mokra Gora” i utvrđuje kao zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja, odnosno I kategorije, što nije u skladu sa Pravilnikom o kategorizaciji prirodnih dobara, jer ovaj kao dobra I kategorije propisuje nacionalne parkove i dobra zaštićena po međunarodnom pravu.
U odnosu na ranije Rešenje o prethodnoj zaštiti, područje ovog zaštićenog dobra je bitno prošireno. Park prirode “Šargan-Mokra Gora” nalazi se na području opštine Užice, na delovima teritorije katastarskih opština Mokra gora i Kremna, na području opštine Čajetina, na delu teritorije katastarske opštine Semegnjevo i na području opštine Bajina Bašta, na delu teritorije katastarske opštine Zaugline. Ukupna površina Parka prirode “Šargan-Mokra Gora” iznosi 10.813,73 ha, od čega je 4433,33 ha u državnoj svojini, a 6380,40 ha u privatnoj i drugim oblicima svojine. Reč je, dakle, o prirodnom dobru I kategorije, a u okviru njega su, u zavisnosti od područja uspostavljena tri stepena pravne zaštite, koji su teritorijalno definisani na sledeći način:
Režim zaštite I stepena, ukupne površine 351,98 ha, na sledećim mestima:
1) Jelovac, površine 56,55 ha, KO Mokra Gora i KO Kremna, GJ “Šargan”, odeljenje 20. u celosti,
2) Klisura Dubošca, površine 106,01 ha, KO Kremna, GJ “Šargan”, odeljenja 62, 63. i 64. u celosti,
3) Međedova ljeska, površine 116,30 ha, KO Mokra Gora, GJ “Mokra Gora-Kršanje”, deo odeljenja 46. i odeljenja 48. i 49. u celosti,
4) Ograđenica, površine 73,12 ha, KO Mokra Gora, GJ “Mokra Gora-Kršanje”, delovi odeljenja 38. i 47;
Režim zaštite II stepena, ukupne površine od 1187,46 ha, na sledećim mestima i potesima:
1) Brdo Vao, površine 157,01 ha, KO Mokra Gora, GJ “Mokra Gora-Kršanje”, deo odeljenja 53. i zemljište u privatnoj svojini između granice Parka prirode “Šargan-Mokra Gora” na zapadu i severozapadu, odeljenja 52. i 56. GJ “Mokra Gora-Kršanje” i Podstenjskog potoka i podnožja brda Vao na istoku i severu,
2) Tusto brdo-Božurica, površine 439,80 ha, KO Mokra Gora, GJ “Mokra Gora-Kršanje”, odeljenja 39. i 40. u celosti i delovi odeljenja 38, 46. i 47. GJ “Mokra Gora-Kršanje”, odeljenje 36. GJ “Mokra Gora-Panjak” u celosti i zemljište u privatnoj svojini u okviru navedenih odeljenja GJ “Mokra Gora-Kršanje” i između te gazdinske jedinice i odeljenja 36. GJ “Mokra Gora-Panjak”,
3) Šišatovac, površine 115,94 ha, KO Mokra Gora, GJ “Šargan”, odeljenja 34, 35. i 36. u celosti,
4) Đoga-Kozja stena, površine 474,71 ha, KO Mokra Gora, KO Kremna i KO Semegnjevo, GJ “Mokra Gora-Panjak”, odeljenja 51, 52, 53, 54, 55, 59 i 60. u celosti, GJ “Šargan”, odeljenje 65. u celosti i deo zemljišta u privatnoj svojini između vododelnice na brdu Đoga, odeljenja 59. i 60. GJ “Mokra Gora-Panjak” i odeljenja 62. GJ “Šargan”;
Režim zaštite III stepena, ukupne površine 9.274,29 ha, KO Mokra Gora, KO Kremna, KO Semegnjevo i KO Zaugline, na ostalom delu Parka prirode “Šargan-Mokra gora”.
2. Ustav Republike Srbije, kao jedno od ljudskih prava, u čl. 58 određuje pravo na imovinu.
“Jemči se mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona.
Pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Zakonom se može ograničiti način korišćenja imovine. Oduzimanje ili ograničenje imovine radi naplate poreza i drugih dažbina ili kazni, dozvoljeno je samo u skladu sa zakonom.“
Zakonski osnov za zaštitu prirodnih dobara uređen je u Zakonu o zaštiti životne sredine („Sl. glasnik RS“ br. 66/91, 83/92, 53/93, 67/93, 44/95, 53/95, 135/2004), čiji čl. 49 glasi.
Član 49
Zaštićeno prirodno dobro zabranjeno je uništiti ili oštetiti njegova svojstva.
U zaštićenim prirodnim dobrima nisu dozvoljene delatnosti kojima se ugrožava izvornost biljnog i životinjskog sveta, hidrografske, geomorfološke, geološke, kulturne i pejzažne vrednosti osim radnji kojima se održava ili uspostavlja prirodna ravnoteža i ostvaruju funkcije prirodnog dobra, saglasno utvrđenom režimu zaštite i njegovim značajem.
Na zaštćenim prirodnim dobrima mogu se ustanoviti režimi zaštite I, II i III stepena.
U I stepenu zaštite utvrđuje se zabrana korišćenja prirodnih bogatstava i isključuju svi drugi oblici korišćenja prostora i aktivnosti osim naučnih istraživanja i kontrolisane edukacije.
U II stepenu zaštite utvrđuje se ograničeno i strogo kontrolisano korišćenje prirodnih bogatstava dok se aktivnosti u prostoru mogu vršiti u meri koja omogućava unapređenje stanja i prezentaciju prirodnog dobra bez posledica po njegove primarne vrednosti.
U III stepenu zaštite utvrđuje se selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih bogatstava i kontrolisane intervencije i aktivnosti u prostoru ukoliko su usklađene sa funkcijama zaštićenog prirodnog dobra ili su vezane za nasleđene tradicionalne oblike obavljanja privrednih delatnosti i stanovanja uključujući i turističku izgradnju.
Kod utvrđivanja režima zaštite prirodnih retkosti zavisno od stepena retkosti, proređenosti ili ugroženosti može se odrediti:
1) I stepen zaštite;
2) delimična zabrana korišćenja;
3) zaštita njihovih staništa kao rezervata prirode i zaštita na određenom području.
Ako se režimom zaštite, utvrđenim na osnovu ovog zakona, zabranjuje ili ograničava korišćenje prirodnog dobra, pravno lice čije je pravo oduzeto ili ograničeno ima pravo na naknadu za uložena i neamortizovana sredstva po postupku propisanim zakonom.
a) Povreda st. 2. čl. 58. Ustava i čl. 1 Protokola 1 uz EKLJP
U čl. 5. navedene Uredbe sadržane su odredbe koje se tiču sva tri stepena zaštite na području Parka prirode „Šargan – Mokra Gora“. Među tim odredbama nalaze se ograničenja prava svojine na zemljištu u privatnoj svojini.
U odredbi čl. 5. ove Uredbe sadržane su sledeće zabrane:
„Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite III stepena zabranjuje se:
1) izgradnja industrijskih objekata, skladišta industrijske robe, objekata za farmerski uzgoj stoke i živine većeg gabarita, drugih privrednih objekata i objekata komunalne, saobraćajne i energetske infrastrukture čije građenje, rekonstrukcija i rad mogu izazvati nepovoljne promene osobina i kvaliteta zemljišta, voda, vazduha, živog sveta, šuma, lepote predela i kulturnih dobara;
2) izgradnja i rekonstrukcija stambenih, ekonomskih i pomoćnih objekata poljoprivrednih domaćinstava i vikend objekata izvan građevinskih rejona i građevinskog zemljišta utvrđenih i proglašenih u skladu sa zakonom, a do donošenja odgovarajućih planova zabranjena je i izgradnja objekata poljoprivrednih domaćinstava izvan postojećih građevinskih parcela;
3) eksploatacija mineralnih sirovina, osim planskog otvaranja privremenih pozajmišta građevinskog ili ukrasnog kamena za lokalne potrebe;
4) razgradnja i drugi vidovi oštećivanja i uništavanja objekata koji po svojim arhitektonsko-građevinskim odlikama, vremenu nastanka i nameni predstavljaju spomenike narodnog graditeljstva;
5) prekomerno, nestručno i nepropisno korišćenje i seča šume;
6) branje, sakupljanje, ubijanje i druge radnje kojima se uništavaju ili ugrožavaju biljke i životinje zaštićene kao prirodne retkosti;
7) preoravanje zemljišta, krčenje šuma i obavljanje drugih radnji na mestima i na način koji mogu izazvati procese jake i ekscesivne vodne erozije i nepovoljne promene izgleda predela;
8) odlaganje i bacanje komunalnog smeća i otpadaka poljoprivrednih domaćinstava izvan mesta određenih za tu namenu, odlaganje rashodovanih vozila;
9) odlaganje otpada građevinskog materijala, ambalaže, industrijskog i drugog otpada, neregulisano skladištenje stajskog đubreta;
10) rukovanje otrovnim hemijskim preparatima i naftnim derivatima na način koji može prouzrokovati zagađivanje zemljišta i voda;
11) neregulisano ispuštanje otpadnih voda domaćinstava, turističko-ugostiteljskih, uslužnih i drugih objekata;
12) zapuštanje i zakorovljavanje obradivog poljoprivrednog zemljišta, puteva, vodotoka i površina za rekreaciju, narodne svetkovine i druge skupove, zemljišta u putnom i vodnom pojasu, okruženju kulturnih dobara, istorijskih spomenika i javnih česmi.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite II stepena, osim zabrana iz stava 1. ovog člana zabranjuje se:
1) izgradnja objekata, osim rekonstrukcije, adaptacije i sanacije zatečenih zgrada, puteva, elektro, telefonske i vodovodske mreže, nepokretnih kulturnih dobara, spomen-obeležja, javnih česmi i drugih objekata na postojećim građevinskim parcelama;
2) eksploatacija mineralnih sirovina, uključujući privremena pozajmišta, detaljna geološka istraživanja i korišćenje kamena i drugog materijala vezanih za navedena istraživanja;
3) kaptiranje izvora radi vodosnabdevanja;
4) lov, osim sanitarnog odstrela i planskih aktivnosti na regulisanju brojnosti divljači i ribolov, osim u naučnoistraživačke svrhe;
5) čista seča i krčenje šume, odlaganje i deponovanje posečene drvne mase u šumi i kraj puteva, seča najvećih, reprezentativnih i najstarijih stabala drveća i primeraka retkih i značajnih vrsta drveća i žbunja;
6) sadnja, zasejavanje i naseljavanje novih vrsta biljaka i životinja stranih za prirodni, izvorni živi svet zapadne Srbije, osim na malim površinama i u strogo kontrolisanim uslovima u cilju hortikulturnog uređenja rekreativnih površina;
7) ulazak motornih vozila u šumu i kretanje izvan šumskih puteva, osim u okviru šumarskih radova i u posebno utvrđene službene svrhe;
8) loženje vatre, kampovanje, parkiranje vozila, branje i sakupljanje gljiva, šumskih plodova, biljaka i životinja, osim na mestima i na način koji će se posebno utvrditi.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena zabranjuju se korišćenje prirodnih bogatstava i sve aktivnosti osim naučnih istraživanja i ograničene edukacije.
Na području Parka prirode “Šargan-Mokra gora” obezbeđuje se: negovanje i unapređenje urednosti, čistoće, ambijentalne raznovrsnosti i lepote predeonog lika i visokog kvaliteta činilaca životne sredine; uređenje i održavanje dvorišta i okućnica postojećih poljoprivrednih domaćinstava, vikendica, kulturnih dobara, javnih, službenih i drugih objekata; planska izgradnja novih objekata uz stručno i pažljivo utvrđivanje građevinskih rejona i pravila građenja; održavanje objekata “Šarganske osmice”, “Drvengrada”, javnih česmi i uređenje površina na kojima se nalaze; održavanje javnih, seoskih i šumskih puteva; očuvanje i obnavljanje objekata narodnog graditeljstva (kuća, vajata, bunara, ambara/koševa, senika, kačara, vodenica i dr.) i uređenje mesta na kojima se nalaze; sakupljanje, konzervacija i čuvanje predmeta, alata i opreme vezanih za tradicionalni seoski život, sakupljanje, očuvanje i plansko gajenje starih sorti voća i drugih biljnih kultura i autohtonih rasa domaćih životinja; održavanje živica na međama parcela i očuvanje usamljenih primeraka ili grupa šumskog drveća na livadama, njivama, pored puteva i u dvorištima; praćenje stanja, očuvanje i uvećanje raznovrsnosti autohtonog živog sveta, posebno retkih i u drugom pogledu značajnih biljnih i životinjskih vrsta, njihovih populacija i staništa; poboljšanje stanja fonda lovne divljači, postavljanje namenskih objekata i opreme za potrebe njene prihrane, čuvanja i nadzora; primena mera u gazdovanju šumama kojima se osigurava umereno povećanje površina pod šumskim ekosistemima i poboljšanje njihove strukture i zdravstvenog stanja, posebno u pogledu zastupljenosti viših uzgojnih tipova i većih debljinskih razreda, količine i kvaliteta drvne mase, raznovrsnosti i autohtonosti florističko-dendrološkog sastava; izgradnja, infrastrukturno opremanje i uređenje prostora za potrebe rekreacije i turizma, obrazovnog i naučnog rada i planinarskih aktivnosti.“
Da bi se svojina ograničila,po čl. 58. st. 2. Ustava, potrebno je najpre (1) utvrditi javni interes za to, i to na osnovu zakona (dok je u slučaju Šargan – Mokra Gora, u pitanju uredba, dakle, akt niži od zakona), a navedena uredba niti utvrđuje javni interes, niti se poziva na neki zakon na osnovu kojeg bi se taj interes utvrdio; (2) utvrditi visinu i platiti naknadu nosiocima prava svojine, koja ne može biti niža od tržišne.
Ograničenja prava svojine su u većini nabrojanih odredaba čl. 5. ove Uredbe očigledna:
– U čl. 5. st. 1. tač. 2. Uredbe zabranjena je trajno ne samo izgradnja nego i rekonstrukcija stambenih, ekonomskih i pomoćnih objekata van građevinskih reona, a privremeno(do donošenja „odgovarajućih planova“) zabranjena je i izgradnja poljoprivrednih domaćinstava van građevinskih reona.
– U čl. 5. st. 1. tač. 4. Uredbe zabranjena je razgradnja i drugi vidovi oštećivanja i uništavanja objekata koji po svojim arhitektonsko-građevinskim odlikama, vremenu nastanka i nameni predstavljaju spomenike narodnog graditeljstva, a da se pri tom ne radi o spomenicima kulture niti drugim vidovima zaštićenih objekata, niti se određuje nadležnost i postupak organa ili tela koji bi odredio šta predstavlja „spomenik narodnog graditeljstva“.
– U čl. 5. tač. 5. Uredbe zabranjeno je prekomerno, nestručno i nepropisno korišćenje i seča šume, a očigledno je da se zabrana odnosi i na šume u privatnoj svojini. Pri tom nepropisna seča šume je ionako zabranjena, a nije izvesno šta se u Uredbi podrazumeva pod „prekomernim korišćenjem šume“ ili „nestručnim korišćenjem i sečom šume“, kao i ko donosi odluku o tome da je upotreba prekomerna odnosno seča nestručna.
– U čl. 5. st. 1. tač. 7) zabranjeno je preoravanje zemljišta, krčenje šuma i obavljanje drugih radnji na mestima i na način koji mogu izazvati procese jake i ekscesivne vodne erozije i nepovoljne promene izgleda predela, što je takođe zabrana koja se odnosi i na zemljište i šume u privatnoj svojini, a da nije utvrđen način i nadležnost za nastupanje opasnosti u kojima se u odredbi govori.
– U čl. 5. st. 1. tač. 11) zabranjeno je neregulisano ispuštanje otpadnih voda domaćinstava, turističko-ugostiteljskih, uslužnih i drugih objekata, što se odnosi i na privatnu svojinu, a imajući u vidu činjenicu da se radi o seoskom području, postavlja se pitanje šta znači „neregulisano ispuštanje otpadnih voda domaćinstava.
– U čl. 5. st. 1. tač. 12, između ostalih zabrana nalazi se i zabrana zapuštanja i zakorovljavanja obradivog poljoprivrednog zemljišta, iako u ovom pogledu pravo svojine ne znači i obavezu upotrebe predmeta prava svojine.
Pored toga što nije utvrđen javni interes za ograničenje prava svojine koji je utvrđen zakonom, što se Uredba ne poziva na zakon kojim bi takav javni interes bio utvrđen i što nije određena niti isplaćena naknada tržišne vrednosti prava svojine, ovde se radi o režimu zaštite III stepena, najslabijem stepenu zaštite. Time je povređen čl. 49. st. 6. Zakona o zaštiti životne sredine kojim se u III stepenu zaštite utvrđuje „selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih bogatstava“, a izvesno je da se, na primer, izgradnja poljoprivrednih domaćinstava, koja je ovom Uredbom u okviru III stepena zaštite zabranjena, ne može smatrati prirodnim bogatstvom.
U okviru režima zaštite II stepena, ograničenja prava svojine izvršena odredbama čl. 5. st. 2. Uredbe, su sledeća:
– U čl. 5. st. 2. tač. 1) zabranjena je izgradnja objekata, osim rekonstrukcije, adaptacije i sanacije zatečenih zgrada, puteva, elektro, telefonske i vodovodske mreže, nepokretnih kulturnih dobara, spomen-obeležja, javnih česmi i drugih objekata na postojećim građevinskim parcelama, što znači da je u celosti ukinuto ovlašćenje upotrebe koje predstavlja jedno od ovlašćenja prava svojine.
– U čl. 5. st. 2. tač. 5) zabranjena je čista seča i krčenje šume, odlaganje i deponovanje posečene drvne mase u šumi i kraj puteva, seča najvećih, reprezentativnih i najstarijih stabala drveća i primeraka retkih i značajnih vrsta drveća i žbunja, što znači da vlasnici ne smeju uopšte seći svoju šumu, pa čak ni ostavljati posečenu drvnu masu pored svog šumskog puta.
– U čl. 5. st. 2. tač. 6) zabranjena je sadnja, zasejavanje i naseljavanje novih vrsta biljaka i životinja stranih za prirodni, izvorni živi svet zapadne Srbije, osim na malim površinama i u strogo kontrolisanim uslovima u cilju hortikulturnog uređenja rekreativnih površina – a ko će određivati površine i strogo kontrolisati uslove – nije ništa određeno.
– U čl. 5. st. 2. tač. 7) zabranjen je ulazak motornih vozila u šumu i kretanje izvan šumskih puteva, osim u okviru šumarskih radova i u posebno utvrđene službene svrhe – što znači da vlasnik šume ne sme ući u svoju šumu kad bi hteo da pokupi granje, jer to niti su šumski radovi, niti „posebno utvrđene službene svrhe“.
Pored povrede čl. 58. st. 2. Ustava, stavom 2. čl. 5. i to navedenim tačkama, povređen je i čl. 49. st. 5. Zakona o zaštiti životne sredine koji utvrđuje, takođe, zabranu korišćenja prirodnih bogatstava,a ne zemljišta u privatnoj svojini.
Ako se uporede ostale uredbe Vlade Republike Srbije o parkovima prirode, dolazi se do sledećih rezultata: Uredbom o zaštiti Parka prirode „Sićevačka klisura“, u ovom parku prirode ustanovljeni su II i III stepen pravne zaštite prirodnog dobra (čl. 4). Upravljanje ovim prirodnim dobrom povereno je Javnom preduzeću „Srbijašume“. Nije predviđena zabrana izgradnje zgrada i drugih objekata, izuzev ako bi oni ugrozili životnu sredinu. Uredbom o zaštiti Parka prirode „Stara planina“ nije određen stepen pravne zaštite. Izgradnja zgrada i drugih nepokretnosti nije zabranjena. Uredbom o zaštiti Parka prirode „Golija“, ovo prirodno dobro je kategorisano u II kategoriju – kao dobro od izvanrednog značaja. Utvrđeni su I i II stepen pravne zaštite. Izgradnja objekata nije zabranjena, izuzev industrijskih postrojenja i drugih nepokretnosti koje bi mogle ugroziti životnu sredinu. Uredbom o zaštiti Parka prirode „Dunav park“, određen je III stepen zaštite ovog prirodnog dobra (čl. 4). Upravljanje je povereno javnom komunalnom preduzeću Novi Sad (čl. 6).
Uredba o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“,u odredbama koje su gore citirane, nalaže vlasnicima zemljišta i zgrada koje sa nalaze na području ovog parka prirode da se dobročino liši pojedinih svojinskih ovlašćenja, da dakle njihovo pravo svojine bude ograničeno i, kao takva višestruko je suprotna garantiji prava na mirno uživanje imovine iz člana 1. Prvog protokola uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima, kao i domaćim ustavnim garantijama prava svojine navedenim napred. Ograničenje je neproporcionalno, što je supotno čl. 1 Protokola 1 uz Evropsku konvenciju, jer se ista svrha (zaštita prirode i predela izuzetnih odlika) podjednako može ostvariti na druge načine, bez lišavanja ili ograničavanja vlasnika u vršenju prava svojine. Ne poštuje se pravo vlasnika nanaknadu za slučaj lišavanja odnosno ograničavanja prava svojine u javnom interesu,a taj interes u Uredbi nije ni utvrđivan. Bez opravdanog razumnog razloga diskrimišu se vlasnici zemljišta i zgrada u privatnoj svojini, dok drugi vlasnici na teritoriji ostalih parkova prirode ne podležu ograničenjima kakva postoje u Uredbi.
b) Povreda st. 3. čl. 58. Ustava Republike Srbije i čl. 1 Protokola 1 uz EKLJP
Ova odredba predviđa da se način korišćenja imovine može ograničitizakonom.Sva napred nabrojana ograničenja prava svojine su ujedno i ograničenja načina korišćenja imovine. Ograničenje je izvršeno uredbom, a ne zakonom, što čini čl. 5. Uredbe o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“u celosti neustavnim.
S obzirom na ustavnu odredbu o ograničenju korišćenja prava svojine samo zakonom, Zakon o zaštiti životne sredine je, u čl. 51, propisao sledeće:
„Radovi ili izgradnja objekata na zaštićenom prirodnom dobru ili u zaštitnoj zoni koji bi mogli prouzrokovati promenu oblika, izgleda ili osobenosti zaštićenog prirodnog dobra mogu se odobriti pod uslovima koje od organizacije za zaštitu prirode pribavi organ nadležan za izdavanje akta sa uslovima za uređenje prostora.“
Smisao odredbe je u tome da vlasnik nepokretnosti može koristiti svoju nepokretnost na uobičajeni način, ali ako bi je preinačavao ili, pak na svom zemljištu gradio novi objekat, to može učiniti u vanrednom postupku pribavljanja administrativnih dozvola koje inače izdaje nadležni opštinski upravni organ, a taj organ, da bi dozvolu izdao, mora pribaviti posebne uslove od organizacije za zaštitu prirode (Zavod za zaštitu prirode).
Suprotno ovoj zakonskoj odredbi i suprotno čl. 58. st. 3. Ustava, Uredba o zaštiti Parka prirode „Šargan – Mokra Gora“ u celosti zabranjuje izgradnju, pa i rekonstrukciju objekata na zemljištu u privatnoj svojini, čime ukida pravo vlasnika da se obrate nadležnom opštinskom organu, uz pribavljanja posebnih uslova koje bi odredio Zavod za zaštitu prirode.
Pored toga što su Uredbom o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“ustanovljena prekomerna ograničenja, valja podvući da su mnoga od njih blanketnog karaktera, tj. pozivaju se na akte koje će doneti ili uslove koje će u tim aktima utvrditi staralac parka prirode – tačke 4), 6), 7) i 8), uprkos zahtevu iz st. 2. i 3. čl. 58. Ustava da se svojina može ograničiti ako to zahteva javni interes utdvrđen zakonom, odnosno da se upotreba imovine može ograničiti samo zakonom. U ovom slučaju, Uredba dopušta da se svojina i upotreba imovine ograniče autonomnim aktom staraoca.
Članom 5. Uredbe, pored povrede čl. 58. st 3. Ustava Republike Srbije i povrede čl. 49. st. 5. i 6. Zakona o zaštiti životne sredine, povređen je i čl. 45. st. 4. Zakona o zaštiti životne sredine, koji glasi:“ Aktom o stavljanju prirodnog dobra pod zaštitu, odnosno prostornim ili urbanističkim planom može se utvrditi i opšti interes za eksproprijaciju ili ograničenje prava svojine na nepokretnosti, odnosno oduzimanje ili ograničenje prava korišćenja na nepokretnosti, ako je to potrebno za sprovođenje mera zaštite i razvoja prirodnog dobra.“ U Uredbi, kao ni pre njenog donošenja, opšti interes za ograničenje prava korišćenja nepokretnosti nije utvrđivan, čime je u celosti ignorisana ova zakonska odredba.
Uredba o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“,u odredbama koje su gore citirane, nalaže vlasnicima zemljišta i zgrada koje sa nalaze na području ovog parka prirode da se dobročino liši pojedinih svojinskih ovlašćenja, da dakle njihovo pravo svojine bude ograničeno i, kao takva višestruko je suprotna garantiji prava na mirno uživanje imovine iz člana 1. Prvog protokola uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima, kao i domaćim ustavnim garantijama prava svojine navedenim napred. Ograničenje je neproporcionalno, što je supotno čl. 1 Protokola 1 uz Evropsku konvenciju, jer se ista svrha (zaštita prirode i predela izuzetnih odlika) podjednako može ostvariti na druge načine, bez lišavanja ili ograničavanja vlasnika u vršenju prava svojine. Ne poštuje se pravo vlasnika na naknadu za slučaj lišavanja odnosno ograničavanja prava svojine u javnom interesu,a taj interes u Uredbi nije ni utvrđivan. Bez opravdanog razumnog razloga diskrimišu se vlasnici zemljišta i zgrada u privatnoj svojini, dok drugi vlasnici na teritoriji ostalih parkova prirode ne podležu ograničenjima kakva postoje u Uredbi.
v) Povreda čl. 137. Ustava Republike Srbije
Uredba o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“, u čl. 6, 7. i 8. poverava neuobičajeno široka ovlašćenja staraocu koji je jedno privatno preduzeće – društvo sa ograničenom odgovornošću. U odredbi čl. 137. st. 2. Ustava propisano je: „Pojedina javna ovlašćenja se mogu zakonom poveriti i preduzećima, ustanovama, organizacijama i pojedincima.“ Uredbom o kojoj je reč, a ne zakonom, kao što Ustav nalaže, značajna javna ovlašćenja na teritoriji Parka prirode „Šargan – Mokra Gora“ poverena su jednom društvu sa ograničenom odgovornošću.
Tako su staraocu u čl. 6. Uredbe poverena sledeća ovlašćenja:
Staralac
1) čuva zaštićeno prirodno dobro i sprovodi utvrđene zaštitne režime, odnosno propisane zabrane i pravila unutrašnjeg reda;
2) obeležava zaštićeno prirodno dobro i njegove granice i granice površina u režimu zaštite I i II stepena;
3) donosi program upravljanja, akt o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi, godišnji program upravljanja i izveštaj o njegovom izvršavanju;
4) inicira donošenje odgovarajućih urbanističkih planova i drugih dokumenata kojima se uređuje izgradnja objekata i organizacija prostora;
5) organizuje sprovođenje programa upravljanja, a posebno podstiče i prati izradu i primenu programa i projekata razvoja turizma, poljoprivrede, uređenja predela, sanacije i rekultivacije oštećenih i degradiranih površina, istraživanja, očuvanja i prezentacije kulturnoistorijskih vrednosti, monitoringa i zaštite živog sveta, naučnoistraživačkog i obrazovnog rada.
Čuvanje, obeležavanje dobra, organizovanje čuvarske službe, iniciranje urbanističkih planova, praćenje programa – sve su to javna ovlašćenja. Isto važi i za čl. 7, dok su u čl. 8. staraocu poverena ovlašćenja koja inače obavljaju organi unutrašnjih poslova, dakle, ona javna ovlašćenja koja se ne mogu preneti na druge, a da se ne rizikuje uspostavljanje parapolicijske službe:
Staralac je dužan da obezbedi unutrašnji red i čuvanje zaštićenog prirodnog dobra u skladu sa aktom koji donosi, uz saglasnost ministarstva.
Aktom iz stava 1. ovog člana utvrđuju se pravila za sprovođenje propisanog režima zaštite, a naročito: način i uslovi ponašanja posetilaca, vlasnika i korisnika nepokretnosti pri kretanju, boravku i obavljanju delatnosti na zaštićenom prirodnom dobru, uslovi i postupak planiranja radova na izgradnji objekata i uređenju prostora, uslovi zaštite prilikom obavljanja naučnih istraživanja, kao i način čuvanja i održavanja zaštićenog prirodnog dobra.
Pravila određena aktom iz stava 1. ovog člana i druge neophodne informacije za sprovođenje režima zaštite staralac je dužan da javno oglasi i na pogodan način učini dostupnim posetiocima i korisnicima.
g) Povreda čl. 21 Ustava Republike Srbije
Napred je objašnjeno na koji način čl. 5, 6, 7 i 8 Uredbe vređaju princip ravnopravnosti i vrše diskriminaciju u odnosu na ostale parkove prirode (videti str. 7, pasus osmi, str. 7, poslednji pasus i str. 8, prvi pasus i str. 9, drugi pasus).
3. Na osnovu iznesenih povreda Ustava i zakona, predlažemo Ustavnom sudu:
1) da, na osnovu čl. 46. tač. 1. Zakona o ustavnom sudu donese rešenje po pokretanju postupka za ocenu ustavnosti i zakonitosti Uredbe o parku prirode „Šargan- Mokra Gora“(„Sl. glasnik RS“ br. 52/2005, 105/2005 i 81/2008);
2) da, na osnovu čl. 45. tač. 1. Zakona o ustavnom sudu utvrdi da čl. 5. Uredbe o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“ nije u saglasnosti sa čl. 58. st. 2. i 3. Ustava Republike Srbije, da nije u saglasnosti sa čl. 1 Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, koji su ratifikovani i time postali deo unutrašnjeg prava Republike Srbije, i da nije u saglasnosti sa čl. 49. st. 5. i 6. i sa čl. 45. st. 4. Zakona o zaštiti životne sredine;
3) da, na osnovu čl. 54. tač. 1. Zakona o zaštiti životne sredine utvrdi da čl. 6, 7. i 8. Uredbe o parku prirode „Šargan- Mokra Gora“ nisu u saglasnosti sa čl. 137. st. 2. Ustava Republike Srbije i da nisu u saglasnosti sa čl. 1 Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, koji su ratifikovani i time postali deo unutrašnjeg prava Republike Srbije.
4) da, na osnovu čl. 54. tač. 1. Zakona o zaštiti životne sredine utvrdi da čl. 5, 6, 7. i 8. Uredbe o parku prirode „Šargan- Mokra Gora“ nisu u saglasnosti sa čl. 21 st. 1, 2 i 3 Ustava Republike Srbije. Jer u odnosu na ostale parkove prirode u Srbiji postoji diskriminacija vlasnika nepokretnosti na području Parka prirode „Šargan –Mokra Gora“.
Kremna, 5. mart 2009. godine
MZ KREMNA: Janković Toma 31242 Kremna
MZ BIOSKA: Stanojčić Milomir 31241 Bioska
MZ STAPARI: Radojičić Radoje 31239 Stapari
MZ VRUTCI: Nikolić Radovan 31240 Vrutci
Peščanik.net, 19.03.2009.