Poštovani predsedniče Vlade, prvi potpredsedniče Vlade i predsedniče Narodne Skupštine Republike Srbije,
Obraćamo vam se u nadi da će ovo pismo stići do vas pre uklanjanja spomenika poginulim borcima Oslobodilačke vojske Preševa, Bujanovca i Medveđe (OVPBM) u Preševu i pre nego što prepucavanja na relaciji Beograd-Preševo izazovu veće posledice.
Nakon višenedeljne priče o spomeniku, Preševu, rokovima i ultimatumima, osetili smo potrebu da vas povedemo u malu turu kroz Preševo. Tokom dosadašnjeg mandata, odlazak tamo vam nekako nije bio „usput“, uprkos tome što ste posećivali vojne baze na jugu, koje su nekih 45 minuta vožnje od Preševa.
Na samom ulasku u ovu opštinu na jugu Srbije, većinski naseljenu albanskim stanovništvom, ako dolazite iz pravca Vranja i Bujanovca, prvo na šta nailazite su osnovna škola „Ibrahim Kelmendi“, gimnazija „Skenderbeu“ i preševska tehnička škola. Na teritoriji ove opštine postoji ukupno osam osnovnih i dve srednje škole, koje pohađa oko 7.000 đaka.
Dok su ostali osnovci i srednjoškolci u Srbiji početkom septembra 2012. dobili besplatne udžbenike, učenici sa juga Srbije su 3. septembra krenuli na časove gotovo bez knjiga. Tokom školske 2011/2012, jedini udžbenik na albanskom jeziku koji su prvaci sa juga Srbije imali bio je Bukvar, dok učenici ostalih razreda, osim udžbenika za jezike, nisu imali nijednu drugu knjigu na svom jeziku. Ukoliko nakon srednje škole žele da nastave obrazovanje, ovi mladi ljudi kreću put Tetova, Skoplja ili Prištine. Ako kasnije požele da zaposlenje traže u Srbiji, moraju biti spremni da prođu kroz nejasan i skup proces priznavanja stečenih diploma.
Primetićete možda da ulica kojom se krećete ka centru Preševa nije baš najsvetliji primer infrastrukture u Srbiji i da se njom izgleda najlakše kreću oklopna vozila Žandarmerije, koja i dalje „patroliraju“ ulicama iako je za to u drugim delovima Srbije zadužena redovna policija.
U nastavku puta, sa leve strane je zapušteno gradilište budućeg porodilišta u Preševu. Trenutno se žene iz Preševa i okolnih mesta porađaju u Vranju. U neposrednoj blizini ovog gradilišta i Doma zdravlja nalazi se autobuska stanica na čije perone ne stižu autobusi iz Beograda. U bazi podataka beogradske autobuske stanice „za odredište Preševo ne postoje informacije“, tako da, ako ikada poželite da službene automobile zamenite autobusom, do Preševa možete da stignete samo iz Bujanovca ili sa makedonske granice.
Na daljem putu ka centru Preševa imate priliku da se sretnete sa ljudima i njihovim pričama o sistemskoj diskriminaciji Albanaca devedesetih godina prošlog veka, otpuštanjima sa posla, političkim suđenjima, nerazjašnjenim okolnostima pod kojima je tokom NATO intervencije stradalo 11 Albanaca…
Bližimo se kraju naše ture, prolazimo pored zgrade opštine i – stižemo do spomenika podignutog pripadnicima OVPBM. Malo podsećanje: predstavnici Savezne Republike Jugoslavije su sa predstavnicima OVPBM 2001. u Končulju potpisali sporazumom o prekidu vatre, a godinu dana kasnije savezna skupština SRJ donela je Zakon o amnestiji svih bivših pripadnika OVPBM, čime naziv terorista ostaje bez pravnog uporišta.
Nepošteno je pitanje ovog spomenika postavljati isključivo kao pitanje albanskog nacionalizma, svesno previđajući da institucije u Beogradu godinama sistemski isključuju i ignorišu ovo područje. Bilo bi lepo da se umesto velikim političkim pozabavite malim svakodnevnim problemima ovoga kraja. Da se bavite ljudima pre nego što stignete do spomenika. Bilo bi državnički i pristojno da vam jednoga dana Preševo bude usput.
Inicijativa mladih za ljudska prava
Peščanik.net, 17.01.2013.