Kasni suočavanje sa zlom
Posle petooktobarskih promena umesto očekivanog raskida sa zabludama koje su Srbiju dovele do ekonomskog kraha i moralnog rasula, sve je prisutnije ponovno oživljavanje radikalnog nacionalizma i novog populizma koji se prepoznaje po matrici naglašeno političko-ideološkog tipa, kao poznati kliše jednako komunistički koliko i nacionalistički o “svetloj budućnosti” i “sjajnoj prošlosti”. Čini se da Srbija puževskim hodom ide u budućnost, uporno zagledana i utonula u prošlost. Na političkoj sceni izgubile su se razlike između komunističke levice i nacističke desnice.
Da ovo nisu samo slučajne i prolazne pojave, vidi se i po forsiranju škole istorijskog i istoriografskog revizionizma koja ne prihvata naučno potvrđene činjenice, recimo, o Drugom svetskom ratu. Konzervativna misao organicističkog pravca nameće se kao jedina, nedodirljiva “nacionalna misao”. Kolaboracionisti i saradnici okupatora u Drugom svetskom ratu dobijaju svoje ulice i nezasluženo pozitivno mišljenje u udžbenicima istorije.
Sprega struktura moći od SANU-a do Generalštaba i Crkve, uz učešće partijskih moćnika, stvara atmosferu u kojoj se javnost nakon četiri izgubljena rata zaredom pod Miloševićem, u ime resantimana usmerava ka novom jednoumlju koje se od onog komunističkog razlikuje po promenjenim predznacima a može biti opakije od njega. Ovo novo jednoumlje obeleženo je totalitarnom i nedemokratskon ideologijom Milana Nedića, Dimitrija Ljotića i trijumfom “filozofije palanke” Nikolaja Velimirovića.
Pomenuta ispoljavanja konzervativne misli ukidaju prostor za polemike i umesto njih, zagovornici ovakvog načina razmišljanja nastupaju sa pretnjama, sa govorom mržnje i netolerancijom, kao da ne živimo u mirnodopskim uslovima.
Bukvalno se guši sloboda istraživanja i sloboda izražavanja ličnog stava koji je drugačiji od onog koji nameću nacionalne institucije. Konzervativno mišljenje posebno se ispoljava u ogorčenom otporu modernizaciji.
Umesto pastoralne delatnosti Crkve, u javnosti je prisutniji uticaj “paracrkvenih formacija” – izraz je upotrebio vladika Atanasije Rakita – što je potpomognuto delovanjem organizacija kao što su OBRAZ, grupama “miletićevaca”, “nikolajevaca” i sličnih koji ozbiljno ugrožavaju najvrednije tekovine srpske kulture. Neopravdano kasni suočavanje sa zlom i zločinima počinjenim u prošlim ratovima a pomenute institucije ga i ne ohrabruju.
Pozivamo intelektualnu javnost i intelektualnu elitu Srbije na suprotstavljanje populizmu i ekstremističkom nacionalizmu koji su nespojivi sa opredeljivanjem za tolerantno i prosperitetno društvo. Još nisu, verujemo, istrošene energije nade nakupljene u deceniji otpora Miloševićevoj tiraniji. Ne sme biti dvoumljenja u biranju puta između modernizacije i zaostajanja, između nacizma i demokratije, palanke i Evrope. Nije bilo dovoljno ukloniti Miloševića sa vlasti da se čitav sistem promeni. Upozoravamo našu javnost da je preduslov svih promena, političkih, ekonomskih i kulturnih, promena kulturnog modela koji je proizveo ne samo političare njegovog tipa nego i način mišljenja odgovoran za velike katastrofe što su nas poslednjih godina zadesile.
Još jednom, po ko zna koji put u svojoj novijoj istoriji, Srbija se nalazi na sudbonosnoj prekretnici.
Mirko Đorđević, Milan Đorđević, Filip David, Dragan Velikić, Predrag Čudić, Vladimir Arsenijević, Bogdan Bogdanović, Radmila Lazić, Laslo Vegel
Danas, 29.10.2002.
Peščanik.net, 28.10.2002.