U silnim biografskim reminiscencijama izgovorenim u višemjesečnim logističko-medijskim pripremama famoznog rođendanskog koncerta Gorana Bregovića (24. marta 2012. godine u sarajevskoj Zetri), od dva-puta-po-60-minuta do niza drugih, pominjana je više puta Bregovićeva karijera kao filmskog kompozitora, pominjan je “Dom za vešanje“, ali ni Bregović ni njegovi ispitivači niti jednom nisu izrekli ime i prezime režisera tog filma. Iz perspektive današnjeg Sarajeva, naime, Bregović očito treba da bude nekakav anti-Kusturica.
U vrijeme rata i opsade grada, obojica su bila izvan Sarajeva. Obojici je u to vrijeme, prilično podjednakim intenzitetom, zamjeran nedostatak solidarnosti s napaćenim stanovnicima svog rodnog grada. Odmah, međutim, po završetku rata između Bregovića i Sarajeva počinju se nazirati signali otopljavanja. Na način skoro karikaturalno-crnogorski, Bregović je, dok još nije poželio da se živ vrati, javno izražavao želju da bude sahranjen u Sarajevu. A na takve patetične fraze, Sarajevo se lako prima. Bregović se približavao Sarajevu, Sarajevo se približavalo Bregoviću, a Kusturica je ostao Kusturica. Zato je, recimo, Željko Komšić, na svečanosti koju su u Banjoj Luci organizovale Nezavisne novine gledao da sjedi što dalje od Kusturice, dok je u Sarajevu i na Bjelašnici koristio svaku moguću priliku da se uslika s Bregovićem.
Poslije golemih već pominjanih višemjesečnih logističko-medijskih priprema, došla je napokon i ta subota, prva proljetna. Prema medijskim izvještajima, Zetra je bila prepuna, slavljeniku su rođendan čestitale “najmlađe članice hora Princess Krofne, a sa stropa olimpijske dvorane spuštena je ogromna torta sa 62 svijeće. Nakon što su Princess Krofne otpjevale pjesmu, torta je podijeljena gostima u VIP loži.” Specijalni gost na Bregovićevom koncertu bio je Zdravko Čolić, a mada se u tekstovima o koncertu pominjalo da su u publici bile “brojne poznate ličnosti”, niko od njih očito nije djelovao dovoljno važno da bi bio posebno potenciran. Uz svu pompu, Bregovićevo rođendansko ukazanje u Sarajevu očito je izazvalo manji interes od, primjerice, jesenašnjeg odlaska Dine Merlina u grad kojem je onomad, u vlastitim stihovima, poručio da ga – zagrli. A baš u tom gradu, i to u Sava centru, istog tog dana, 24. marta, i u isto vrijeme, izvedena je, dvije godine poslije srpske premijere, pank opera Emira Kusturice “Dom za vešanje”. Prema medijskim izvještajima, preko četiri hiljade prisutnih operu su dočekali sa ovacijama. U publici je i u Sava centru bilo poznatih ličnosti, ali neke od njih je očito vrijedilo i imenovati; radi se o predsjedniku Republike Srbije Borisu Tadiću, predsjedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku i ministru unutrašnjih poslova Republike Srbije Ivici Dačiću. Umjesto Neleta Karajlića koji u operi tumači ulogu Ahmeda Đide, a zbog bolesti ove subote nije mogao nastupiti, pojavio se Ivan Jevtović.
Koincidiranje ova dva događaja: koncerta u sarajevskoj Zetri i (pank) opere u beogradskom Sava centru, može biti inspirativno iz različitih perspektiva. Ipak, ono što je u ovom trenutku možda i zanimljivije od komparativne (karakterološko-fenomenološke) analize “slučaja Bregović” i “slučaja Kusturica” iz sarajevske perspektive, odnosno suočavanja razloga zbog kojih “čaršija” jednom oprašta sve, a drugom fakturiše kao smrtni grijeh i sve što jest i sve što nije uradio, jeste činjenica da dva pomenuta događaja nisu jedini recentni kulturni fenomeni čije je ishodište u Sarajevu osamdesetih godina prošlog stoljeća, a koji izazivaju veliki interes. Sedmog marta ove godine, dakle, samo tri sedmice prije, u beogradskom Ateljeu 212 održana je premijera predstave režisera Vladana Đurkovića “Balada o Pišonji i Žugi” po dramskom tekstu Vladimira Đurđevića, nadahnutog dvjema pjesmama “Zabranjenog pušenja”. Vjerovatno najveći hit istog beogradskog pozorišta u posljednjih godinu dana je predstava režisera Olivera Frljića “Otac na službenom putu”, po tekstu Abdulaha Sidrana, a čiji je predložak filmski proslavio upravo Emir Kusturica. Također, u prethodnih nekoliko mjeseci, nastupajući na sceni sarajevskog Kamernog teatra 55, u seriji originalno koncipiranih književnih večeri, Abdulah Sidran je izazvao definitivno nesvakidašnje zanimanje publike. Ovo, naravno, nije sve; ako se vratimo samo malo unazad, tu je i film “Orkestar” Pjera Žalice, recimo. Jasno je, dakle, da je najmanji zajednički sadržilac koji bismo mogli prozvati “Sarajevo osamdesetih” još izuzetno potentan i zapravo, što na prvi pogled može djelovati i paradoksalno, u mnogo čemu aktuelniji od većine umjetničkih i estradnih pojava novijeg vremena. Da se ubjedljivo odgovori zašto je to tako, potreban je prostor veći od novinske kolumne i potrebna je vjerovatno posve drukčija retorička aparatura. Ali da se takvo što notira, ilustruje i argumentira, dovoljno je zapravo okrenuti se oko sebe otvorenih očiju.
Oslobođenje, 27.03.2012.
Peščanik.net, 27.03.2012.