Etničko čišćenje teritorije pod kontrolom hrvatskih jedinica u Bosni i Hercegovini kao i zločini počinjeni u cilju pripajanja ovih teritorija Hrvatskoj u periodu od 1992. do 1994. godine, bili su deo udruženog zločinačkog poduhvata u kom su učestvovali politički i vojni lideri Hrvatske i bosanskih Hrvata, utvrdilo je veće Međunarodnog tribunala za ratne zločine u bivšoj Jugoslaviji većinskom odlukom saopštenom u sredu tokom izricanja presude Jadranku Prliću i još petorici visokih oficira hrvatske vojske u BiH.
Prvostepenom presudom bivši premijer Herceg Bosne Jadranko Prlić osuđen je na 25 godina zatvora; po 20 godina zatvora dosuđeno je ministru odbrane Herceg Bosne Brunu Stojiću, zapovednicima HVO Slobodanu Praljku i Milivoju Petkoviću; zapovednik Vojne policije HVO Valentin Ćorić osuđen je na 16 godina a čelnik kancelarije HVO za razmenu zarobljenika Berislav Pušić na 10 godina zatvora.
Grupu vojnih lidera optužnica je teretila za ubistva, silovanja, progone, prisilna iseljavanja, nezakonito pritvaranje i neljudsko postupanje, uništavanje i prisvajanje privatne imovine, prisilni rad, namerno uništavanje civilnih, verskih, obrazovnih, istorijskih objekata, kao i terorisanje civila tokom opsade istočnog Mostara.
Presudom napisanom na 2.629 stranica, sud je utvrdio posledice opsade i sistematskih napada Hrvatskog vijeća obrane u osam opština Herceg Bosne usmerenih protiv bošnjačkih civila, te niz pojedinačnih zločina, kršenja običaja rata i neljudskog postupanja nad civilima i ratnim zarobljenicima.
Sudsko veće je utvrdilo i da je mostarski Stari most, srušen tenkovskim projektilima 9. novembra 1993. godine, bio “legitimna vojna meta” budući da su ga koristile jednice ABiH, ali i da je njegovo uništavanje nanelo neproporcionalnu štetu civilnom stanovništvu.
Veće kojim je predsedavao francuski sudija Žan-Klod Antoneti, većinom glasova prihvatilo je navode optužnice da su zločini počinjeni u okviru udruženog zločinačkog poduhvata čiji je cilj bio da se “politički i vojno potčine, trajno uklone i etnički očiste Bošnjaci i drugi nehrvati s područja Herceg-Bosne, odnosno s prostora Hercegovine i srednje Bosne”.
Jedan od ključnih dokaza uloge Hrvatske u sukobima u BiH izveden je stotinama stranica stenograma razgovora snimljenih u kabinetu hrvatskog predsednika Franje Tuđmana tokom 90-ih godina a koji otkrivaju planove za uspostavljanje Herceg-Bosne i njenog kasnijeg pripajanja Hrvatskoj.
Suđenje šestorici vođa vojske bosanskih Hrvata bilo je najduži proces Tribunala, vođen od aprila 2006. do marta 2011. godine, sa ukupno 206 saslušanih svedoka i 10.000 izvedenih dokaznih predmeta. Tužilaštvo je za optužene tražilo dugogodišnje zatvorske kazne: po 40 godina za Jadranka Prlića, Brunu Stojića, Slobodana Praljka i Milivoja Petkovića, 35 za Valentina Ćorića i 25 za Berislava Pušića. Odbrane svih optuženih su tražile oslobađajuće presude.
Među najpoznatije zločine koje su počinile jedinice HVO ubrajaju se pokolji u Ahmićima kod Viteza i Stupnom Dolu kod Kiseljaka, gde je ukupno ubijeno 154 osobe, uključujući i decu. Pod opsadom su mesecima držani istočni Mostar i Gornji Vakuf, tokom kojih je stradalo na stotine civila. Organizovano je oko 60 koncentracionih logora – “Heliodrom”, “Gabela”, “Vojno”, “Dretelj”, logor u Ljubuškom – u kojima su Bošnjaci sistematski mučeni i ubijani.
Izvori: ICTY, agencije
Pripremila Milica Jovanović
Peščanik.net, 29.05.2013.
Srodni linkovi:
Dženana Karup-Druško: Hrvatska je bila agresor u BiH
Alan Pejković: Protjerivačko-nogometni klub PNK Herceg-Bosna