Ciglane, sa svojim visokim dimnjacima karakterističnog kupastog oblika mogu se videti na svakom koraku širom Bangladeša, a pre svega na prilazima velikim gradovima i duž vodotokova. Proizvodnja opeka odvija se tokom suvog perioda godine koji počinje u novembru i traje do aprila kada peći rade danonoćno, emitujući ogromnu količinu toksičnih gasova, koji prema nekim procenama čine gotovo polovinu ukupnog zagađenja vazduha u zemlji. Mnoštvo dimnjaka iz kojih kulja gust dim neodoljivo podseća na prizore iz industrijskog doba, a činjenica da u ovom sektoru u nehumanim uslovima rade čitave porodice sa decom, manuelno izrađujući opeke tehnologijom starom vek i po samo upotpunjuje ovakav utisak.
Bangladeš, kao i čitavo područje Bengala, ima dugu tradiciju izrade opeka, što je i logično budući da se nalazi na teritoriji najveće rečne delte na svetu koju formiraju Gang i Bramaputra sa tlom bogatim glinom. Opeke se i danas izrađuju tradicionalnom tehnologijom koja podrazumeva manuelni rad i upotrebu energetski neefikasnih peći, koje pogubno utiču na životnu sredinu i zdravlje ljudi.
Industrijalizacija i ekonomski uspon tokom poslednje decenije prošlog veka praćeni migracijama stanovništva ka velikim gradovima za posledicu su imali građevinski bum koji u Bangladešu, jednoj od najgušće naseljenih zemlja na svetu, još uvek traje. Samim tim potražnja za opekom, tradicionalno najzastupljenijim i najjeftinijim građevinskim materijalom, višestruko je porasla što je proizvelo veliki porast broja ciglana kojih u zemlji ima preko 10.000. Danas ovaj sektor koji učestvuje u nacionalnom BDP-u sa oko 1% zapošljava skoro milion ljudi od kojih većinu čine sezonski radnici. Ulaganje u proizvodnju cigala u Bangladešu je veoma isplativo, a uloženi novac se za pola godine petostruko vraća.
Rad u ciglanama spada u red najtežih i najslabije plaćenih zanimanja, za koja se odlučuju najsiromašniji slojevi stanovništva uglavnom iz ruralnih oblasti, kojima je ovo jedini izvor prihoda. Takođe, treba imati u vidu da je određeni broj ovih radnika na teritoriji čitave Južne Azije zapravo prisiljen na rad kao žrtva trgovine ljudima. Pritom se dešava da čitave porodice, nakon što neki njihov član upadne u dugovanja ili bude žrtva prevare, bivaju na ovakav način eksploatisane, to jest primorane na ovu vrstu prinudnog, odnosno robovskog rada. Procenjuje se da se u Bangladešu preko milion i po ljudi nalazi u nekoj vrsti ropskog položaja, na osnovu čega se ova azijska zemlja našla na desetom mestu Globalnog indeksa ropstva u 2016.
Uslovi u kojima ovi ljudi rade izuzetno su teški i deluju neverovatno za 21. vek. Praktično sve aktivnosti uključuju težak i opasan fizički rad, na ekstremnim temperaturama, pri čemu se radi od zore do večeri sa radnim vremenom koje traje i do 16 sati. Radnici koji svakodnevno prepešače po deset i više kilometara prenoseći hiljade cigala uglavnom su bosi i nemaju nikakvu zaštitnu opremu, što se odnosi i na decu koja počinju da rade od malena, jer roditelju nisu u mogućnosti da ih školuju. Oni pritom žive u improvizovanim kolibama u okviru samih ciglana i sve vreme udišu prašinu, čađ i toksični dim iz stalno upaljenih peći, pa su slučajevi oboljevanja od respiratornih bolesti veoma česti. Isplatu nadnica na kraju radnog dana vrši nadzornik prema učinku, pri čemu muškarci mogu zaraditi oko dva i po dolara dnevno, dok žene i deca dobijaju manje.
Velika koncentracija ciglana, pre svega u okolini Dake kao i ostalih gradova koje generišu ogromno zagađenje predstavlja značajan ekološki problem uzrokovan pre svega korišćenjem zastarele tehnologije usled nepoštovanja propisanih standarda. Dominantan tip peći za opeku je takozvani FCK, odnosno peć sa fiksnim dimnjakom koji u osnovi predstavlja varijaciju tehnologije koja datira iz sredine 19. veka sa veoma niskim stepenom energetske efikasnosti. Osim toga, zagađenju doprinose nedovoljno visoki dimnjaci, kao i spaljivanje otpada što je zabranjeno, ali se radi uštede često praktikuje. Budući da se Bangladeš ubraja u grupu zemalja najviše pogođenih klimatskim promenama, vlada kao i nevladine organizacije tokom poslednje decenije ulažu napore da se umanji emisija štetnih gasova koju generišu ciglane, a njihove peći učine ekološki prihvatljivijima.
01. Iz vitkih dimnjaka hiljada ciglana koje dominiraju horizontom na prilazima svakom većem gradu u Bangladešu danonoćno kulja gust dim, jedan od najvećih izvora zagađenja vazduha u zemlji. Milioni cigala izrađuju se ručno, kako bi se zadovoljila ogromna potražnja građevinske industrije za ovim još uvek dominantnim građevinskim materijalom.
02. Proces izrade opeka započinje vađenjem gline, odnosno ilovače koja se zatim meša sa vodom i prašinom kako bi se dobila smesa od koje će biti izrađene opeke.
03. Levo: Pripremljena smesa se kolicima prevozi na dalju preradu. Desno: Cigle dobijaju svoj konačni oblik tako što se glinena smesa oblikuje kalupima nakon čega sledi sušenje. Odrasla osoba dnevno može da izradi oko 500 opeka, a dete između 200 i 300.
04. Mlada radnica pravi opeke pomoću drvenog kalupa pri čemu čitav radni dan provodi u čučećem položaju. Pored bolova u nogama, kičmi i zglobovima, kod žena koje obavljaju ovu vrstu posla učestali su problemi sa reproduktivnim zdravljem.
05. Cigle su pažljivo poslagane radi sušenja na suncu koje će potrajati nekoliko dana. Svaka opeka nosi logo ciglane, koji se najčešće sastoji od tri slova ili trocifrenog broja.
06. Nakon sušenja, opeke se slažu u peć gde će biti izložene visokim temperaturama. Radi pravilnog strujanja vazduha unutar peći kao i održavanja željenih temperatura, površinski sloj cigala se premazuje tankim slojem gline kako bi se zatvorili zazori.
07. Izuzetno težak i opasan rad u ciglanama ima pogubne posledice po zdravlje radnika. Radni dan počinje u zoru i traje od 12 do 16 sati dnevno, pri čemu se radi šest i po dana nedeljno. Tokom radnog vremena radnici imaju pravo na dve polučasovne pauze pa su tako prinuđeni da rade i u vreme namaza.
08. Farhan je šef ciglane „909“, jedne od desetina na području Sonargaona nedaleko od Dake. Njegov posao je između ostalog i da na kraju dana isplaćuje nadnice radnicima, koje se određuju prema učinku i u proseku iznose oko dva dolara dnevno.
09. Levo: Uobičajeni metod prenošenja opeka je na glavi, pri čemu vešt radnik može poneti i do 16 komada. Desno: Nešto udobniji način transporta cigala je u pletenoj korpi. Marama i improvozovana maska jedina su zaštita od prašine kojoj su nosači izloženi čitavog dana, što za posledicu ima učestala respiratorna oboljenja.
10. Tradicionalne peći za proizvodnju opeka koje se koriste u Bangladešu kao i ostatku Indijskog potkontinenta su improvizovane strukture u čijem se jezgru nalazi fiksni deo sa dimnjakom, dok se preostali prostor popunjava ciglama.
11. Polomljene i oštećene cigle kao i glinena prašina nastala tokom procesa proizvodnje se recikliraju, odnosno dodaju smesi od koje će nastati nove opeke. Osim toga, usitnjene cigle se širom Indijskog potkontinenta koriste i kao građevinski materijal tako što se dodaju betonu kao agregat.
12. Nakon što je pečenje završeno, radnici prenose opeke do kamiona ili barži kojima će cigle biti transportovane do finalnih korisnika. Najveći deo posla u ciglanama je upravo transport cigala sa jednog mesta na drugo, pri čemu jedan radnik prenese i po više hiljada cigala dnevno.
13. Levo: Radnici sakupljaju ostatke opeka i prašinu nataloženu na dnu peći. Desno: Mladić prenosi prašinu od cigala nastalu tokom pečenja koja će biti reciklirana u procesu proizvodnje.
14. Kako u okviru ciglana žive čitave porodice, devojke i žene svih uzrasta takođe obavljaju teške fizičke poslove kao što je transport opeka, za koji su manje plaćene, jer se isplata obračunava po učinku.
15. Radnica utovaruje oštećene opeke koje će biti izdrobljene i zatim ponovo iskorišćene za pravljenje smese za nove cigle. Nije redak slučaj da čitave porodice bivaju primorane da žive i rade u ciglanama za minimalnu nadnicu, ili čak bez nadoknade, kao žrtve prinudnog rada.
16. Poslednju fazu proizvodnje cigala predstavlja utovar na prevozna sredstva koja će ih isporučiti finalnim kupcima. Ciglane se uglavnom nalaze u blizini puteva ili kanala kojima se prevozi najveći deo dobara u Bangladešu, kako bi utovar i transport opeka bili što ekonomičniji.
17. Šamina, devojka koja sa celom porodicom živi i radi u ciglani. Čitave generacije dece radnika odrastaju u uslovima modernog ropstva, bivajući primorane na rad već od malih nogu.
18. Deca počinju da rade zajedno sa svojim roditeljima već kao šestogodišnjaci. U sistemu plaćanja po učinku, deca-radnici su najmanje plaćeni.
19. Deca koja odrastaju u ciglanama i počinju da rade u ovako ranom dobu, jer njihovi roditelji nisu u mogućnosti da ih školuju, ostaju u zatvorenom krugu siromaštva. Od ukupnog broja radnika u ovom sektoru, oko 10% čine deca.
20. Daka je okružena hiljadama ciglana čije su peći najveći pojedinačni izvor zagađenja vazduha u zemlji. Kada se kao gorivo koristi ugalj, iz dimnjaka izlazi crni dim, dok je dim žućkaste boje, a koji nastaje kao posledica spaljivanja različitog otpada, posebno štetan.
Peščanik.net, 06.12.2017.
FOTOGALERIJE