Svakog 22. marta, u prizrenskoj Rifai tekiji okupljaju se pripadnici ovog sufijskog reda kako bi proslavili Sultan nevruz, praznik kojim se obeležava dolazak proleća, ali i dan rođenja Muhamedovog rođaka, halife i šiitskog imama Alije.

Sufizam ili tesavuf predstavlja mistični aspekt islama sa ciljem približavanja Bogu putem koji se naziva tarik, kroz ljubav, asketizam i ekstatičko jedinstvo sa Bogom. Sledbenici sufizma nazivaju se dervišima odnosno sufijama a mesta njihovog okupljanja su tekije.

Sufizam je vekovima prisutan na Balkanu a posebno je rasprostranjen na Kosovu gde postoji 12 registrovanih derviških redova odnosno tarikata od kojih nisu svi trenutno aktivni. Na području Metohije, odnosno jugozapadnog Kosova, tradicionalno postoji veliki broj derviških zajednica sa tekijama koje su i danas aktivne, u ruralnim oblastima i u gradskim sredinama poput Đakovice, Orahovca i Prizrena, koji je jedan od najznačajnijih centara sufizma u ovoj regiji.

Prizrenska tekija Rifaija, mesto okupljanja lokalnih derviša pripadnika Rifaijskog tarikata, ima poseban značaj jer je 1974, na inicijativu njenog poglavara Džemali Šehua, oca sadašnjeg šejha Adrija Huseina, osnovana Zajednica islamskih derviških redova Alije sa ciljem obnavljanja sufizma u Jugoslaviji, a koja je bila osporavana od strane predstavnika ortodoksne uleme, odnosno Islamske zajednice sa sedištem u Sarajevu.

Rifaijski derviški red koji je prisutan na Balkanu još od 18. veka dobio je ime po svom osnivaču Ahmedu ar Rifaiji koji je živeo u Iraku u 12. veku. Ovaj tarikat karakterističan je po atraktivnom i temperamentnom načinu na koji se izvodi zikr, osnovni derviški ritual koji predstavlja slavljenje Boga, a koji uključuje idžru, odnosno probadanje zarfom, šiljatim ritualnim oruđem.

Poseban značaj za rifaije ima Sultan nevruz, praznik persijskog, odnosno šiitsko-alevitskog porekla koji se obeležava svakog 21, odnosno 22. marta ovakvim vidom zikra. Sam čin probadanja kroz koji derviši prolaze nakon dugotrajnih priprema i višečasovnog rituala koji ih dovodi u stanje kontrolisanog religioznog transa je dokazivanje istinske vere, kao i čišćenje duše od grehova. Ovakav ritual rifaije kao i još neki tarikati na Kosovu obavljaju i na dan Ašure u mesecu muharemu, kao znak žalosti povodom smrti imama Huseina u bici kod Kerbale.

Kao i svake godine, tekija u Prizrenu bila je ispunjena do poslednjeg mesta. Osim derviša rifaija, ceremoniji su prisustvovali i mnogobrojni domaći i inostrani gosti, poput predstavnika KFOR-a, odnosno nemačkog Bundesvera, diplomatskog kora, vlasti i verskih zajednica, medija, kao i nekolicina znatiželjnika.

01. Obred u prizrenskoj tekiji Rifaiji započinje podnevnim namazom, klanjanjem u pravcu mihraba, odnosno Meke.

 

02. Ceremoniji prisustvuju i najmlađi članovi tarikata koji se postepeno uvode u obred.

 

03. Kroz zikr se postiže jedinstvo zajednice putem jedinstva zvuka, pokreta i daha. Na početku ceremonije, derviši se hvataju u kolo i uz karakteristično huktanje okreću sve brže do trenutka razdvajanja nakon čega nastupa sledeća faza obreda.

 

04. Neki od najmlađih članova zajednice tokom obreda prolaze kroz svojevrsni proces inicijacije, čime postepeno postaju punopravni derviši.

 

05. Stari derviš sa karakterističnom kapom od belog filca. Region Đakovice posebno je poznat po proizvodnji ovih tradicionalnih kapa koje koriste pripadnici mnogobrojnih sufijskih tarikata širom Kosova.

 

06. Iako ne učestvuju u zikru, ženama je dozvoljen boravak na galeriji. Prizrenska Rifai tekija jedna je od retkih, ako ne i jedina na prostoru Kosova u kojoj je omogućeno prisustvo žena u istoj prostoriji gde se održava ceremonija.

 

07. Svake godine, vrata tekije otvorena su za brojne zvanice, poput pripadnika KFOR-a, predstavnika diplomatskog kora, vlasti i religijskih zajednica, kao i za sve zainteresovane posetioce, uz prethodno odobrenje šejha.

 

08. Derviši sede u koncentričnim krugovima okrenuti prema mihrabu, ispred kojeg sedi poglavar zajednice, šejh Adri Husein koji rukovodi ceremonijom.

 

09. Pojedine faze zikra pored pevanja uključuju i upotrebu tradicionalnih udaračkih instrumenata poput kuduma i bendira.

 

10. Najmlađe pripadnike tarikata šejh probada tanjim iglama, da bi tek nakon što dovoljno porastu i steknu neophodno iskustvo bili podvrgnuti idžri, ritualnom probadanju zarfom, šiljatim oruđem koje se koristi u ovu svrhu.

 

11. Mladi derviš po prvi put prolazi kroz zikr koji uključuje idžru, odnosno probadanje pravim zarfom, na šta je čekao punih pet godina.

 

12. Rifaije su poznate i kao „derviši huktaši“ zbog temperamentnog i na trenutke ekstatičnog zikra tokom kojeg, u pojedinim fazama ispuštaju karakteristične zvukove.

 

13. Tokom završne faze zikr dostiže kulminaciju, kada po hijerarhiji najstariji derviši tokom ritualnog plesa sami probadaju zarfovima nekoliko tačaka na telu poput grkljana, obraza i abdomena.

 

14. Iskusni derviš rotira zarf naslonjen na područje neposredno ispod adamove jabučice. Tokom ovog rituala koji može trajati i po nekoliko sati, učesnici se dovode u stanje kontrolisanog transa, simboličkog odvajanja duše od tela kada čovek gotovo da i ne oseća fizičku bol.

 

15. Zikr je na vrhuncu, derviši pevaju ilahije i ritmično se njišu. Pažnja je usmerena na starijeg derviša koji pleše rotirajući zarf, nakon čega ga naslanja na pod i oštricom probada bočni deo abdomena, bez vidljivih povreda.

 

16. Trenutak u kojem derviš sopstvenom rukom izvlači zarf iz obraza. Svrha ovakvog ritualnog probadanja je dokazivanje vere, odnosno podsećanje na keramet, čuda koje je počinio Alija.

 

17. Ritualnim njihanjem gornjeg dela tela uz pevanje, derviši ceremoniju privode kraju. Nakon skoro tri sata provedena u religijskom transu bol se gotovo i ne oseća dok se krvotok navodno usporava pa se umesto liptanja, nakon uklanjanja zarfa javlja tek manja količina krvi.

 

18. Nakon ceremonije, gosti su pozvani na prijem kod šejha a dvojica starijih derviša sa berdišima „čuvaju“ ulaz u tekiju.

Peščanik.net, 22.04.2017.

FOTOGALERIJE