Svake godine na treći dan Uskrsa u Velikoj Hoči, srpskoj enklavi u Metohiji nedaleko od Orahovca, obeležava se Bela vila, običaj koji je zbog značaja za lokalnu zajednicu i očuvanje identiteta Srba u ovom delu Kosova upisan u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije. Ovaj kompleksni obred sastoji se od više kolektivnih običajno-obrednih radnji među kojima se izdvajaju igra pauna i paunice, lov divljih konja i zidanje grada. Obredu prethodi litija koja se kreće iz centra sela do crkve Svetog Jovana Krstitelja predvođena lokalnim sveštenikom. Nakon završetka liturgije u crkvi, započinje prvi kolektivni ritual igra pauna i paunice, u kojem učestvuju isključivo žene i devojke. Tokom ovog obreda žene u narodnoj nošnji igraju kolo koje se završava „levkom“ u formaciji laste prolaste kroz koji sve učesnice prolaze do oltara u crkvi Svetog Jovana. Naredna dva elementa rezervisana su za muškarce. Simbolizujući lov na divlje konje, grupa od desetak mladića u ulozi lovaca nastoji da satera drugu grupu sačinjenu od dvadesetak mladića koji glume konje uz pomoć mladih, olistalih grana na „pijacu“ kako bi ih prodali kupcima. Nakon što su konji prodati, vreme je za trku kroz vinograd nazad do crkve Svetog Jovana, u kojoj mahom učestvuju dečaci i mladići. Tu, na zaravni iza crkve odvija se poslednja u nizu kolektivnih obrednih radnji: zidanje grada. Mladići se okupljaju u kružnoj formaciji koja se sastoji od dva nivoa učesnika gde jedni stoje na ramenima drugih, poput crnogorskog ora. Nakon formiranja ovakvog duplog kola učesnici pevaju pesmu Bela vila grad gradila, što predstavlja kulminaciju Bele vile. Ovaj običaj, jedinstven za Veliku Hoču ima značajnu ulogu u očuvanju identiteta srpske zajednice i njen opstanak u dominantno albanskom okruženju. U „Golemoj Oči“, poznatoj po svom vinogorju i po izuzetnom graditeljskom nasleđu, naselju koje još od srednjeg veka ima kontinuitet srpskog postojanja u ovom delu Kosova, danas živi svega stotinak žitelja, čiji se broj iz godine u godinu smanjuje.
01. Bela vila počinje okupljanjem meštana ispred crkve Svetog Stefana u centru sela.
02. Nakon što su se oglasila zvona, formira se litija koja se predvođena lokalnim sveštenikom kreće do crkve Svetog Jovana Krstitelja.
03. Tokom liturgije, žene sa zapaljenim svećama stoje ispred crkve Svetog Jovana.
04. Žene i devojke zatim počinju da igraju kolo u okviru igre pauna i paunice.
05. Ukrašavanje žiteljke sela koja će se naći u ulozi „paunice“ cvećem i biljnim vencima.
06. Tokom pesme „Paun pase, trava raste“, „paunica“ u središtu kola se saginje čupajući travu.
07. Poslednji čin igre pauna i paunice je takozvani „levak“, odnosno provlačenje žena i devojaka ispod luka načinjenog od dignutih ruku ostalih učesnica.
08. Zatim se formira procesija koja tri puta obilazi crkvu Svetog Jovana.
09. Tokom lova na divlje konje, grupa od desetak mladića u ulozi lovaca nastoji da satera drugu grupu koja glumi konje uz pomoć mladih, olistalih grana na „tržnicu“.
10. Nakon što budu ukroćeni, „divlji konji“ bivaju odvedeni prema „tržnici“ obodom vinograda.
11. Priprema za prodaju „divljih konja“ odvija se na drugom kraju vinograda.
12. Pogodba je pala nakon „testiranja“ i cenjkanja, a „divlji konji“ su predati svojim vlasnicima.
13. Nakon toga sledi trka kroz vinograd do crkve Svetog Jovana u kojoj učestvuju mahom dečaci.
14. Poslednji čin bele vile je zidanje grada gde se formira duplo kolo u kojem grupa jačih muškaraca podiže na ramena one lakše.
15. Nakon što je kolo formirano, pevanje pesme Bela vila grad gradila označava poslednji čin Bele vile.
Peščanik.net, 26.05.2022.
FOTOGALERIJEKOSOVO
