Podrum nekadašnje zgrade Maršalata u beogradskom naselju Dedinje godinama je skrivao tajnu. Nakon što je tu velebnu kuću 1999. godine srušio NATO, dio arhivske građe Muzeja “25. maj” prebačen je u današnji Muzej istorije Jugoslavije. I tu je tajna ostala skrivena sve do pred mjesec dana, kada su Ivan Manojlović, Momo Cvijović i ostali stručnjaci tog muzeja otkrili negative sa 473 fotografska filma leica formata i 200 polaroid fotografija, koje je svojom rukom snimio Josip Broz Tito. I tako je izložba “Tito foto” otvorena 13. veljače u Muzeju istorije Jugoslavije.
Do trenutka našeg posjeta pregledano je tek oko četiri hiljade Titovih fotografija, a izloženo je tek njih 900. Na nekoliko zidova smjenjuju se projekcije Brozovih fotografija duhovito nazvane po poglavljima: “Moja Jovanka”, “Moje žurke”, “Moj Krleža i njegova Bela”, “Moja putovanja”, “Moji umjetnici”… Na stolovima, ispod stakla, izložene su polaroid fotografije koje je Tito snimao na kraju života. Najveći dio identificiranih fotografija odnosi se na period od 1960. do 1979. godine.
Prosječan fotograf
O koliko velikom materijalu je riječ govori i činjenica da su u Muzeju istorije Jugoslavije do danas pregledali svega pet posto građe. Uglavnom se radi o negativima koje tek treba muzeološki obraditi. Riječ je o snimcima koji su sve vrijeme stajali kod Tita. Prema onome što smo vidjeli u arhivu, uz svaku fotografiju ide njen opis, prateći dokumenti, kataloški broj i svi mogući tehnički podaci.
Prvi snimci nastali su 1960. godine, kada je Tito boravio u New Yorku na 15. sjednici Generalne skupštine UN-a.
– Napravio je sjajne fotografije iz svoje hotelske sobe, pa onda iz automobila. Posebno nas zanima što je bilo s fotografijama koje je Tito napravio tijekom rata, jer se navodno i tada bavio fotografijom i uz sebe imao “Rolleiflex” kameru. Titove su fotografije uvijek na nivou prosjeka, ponekad čak i ispod toga – priča kustos Momo Cvijović.
Titov rad se uglavnom svodi na ono što danas zovemo snapshot fotografijom. Fotografirao je s velikom strašću pejzaže, radnike, lov, prijatelje, Jovanku, sobarice i služavke… Materijal je gomilao, bez nekog posebnog plana. Nije ga zanimalo kadriranje, aparat je uvijek nosio sa sobom, kršio je pravila i zapravo se vidi da u fotografije nije uložio previše energije. Često se sam upuštao u razvijanje i pravljenje fotografija, iako je imao svoju foto-službu. U krugu njegove rezidencije u Beogradu nalazila se i tzv. bilijarnica u čijem je sastavu bio i veliki foto-laboratorij.
Svima poskidao glave
Jednom prilikom je navodno fotografirao svoje generale, a kako vjerojatno nije znao za pojavu lažne paralakse kod fotografiranja, loše je kadrirao. Nakon što je razvio pozitiv, ljutito je izašao iz labaratorija i u svom stilu prokomentirao: “Majku vam božju, pa svima sam glave poskidao!”
Zbog svega toga prvenstveno je bio amater, ali nije svaki amater mogao fotografirati Nehrua, Nasera, Krležu ili Richarda Burtona. Dokumentirao je svoj život iskreno i spontano, pa su stoga fotografije puno vrednije od onih koje su napravili mnogi službeni fotografi.
Fotografije Jovanke Broz su posebno zanimljive, jer se osjeća ljubav prema modelu. Vidi se svakako i Titova ljubav prema životu, njegova hedonistička crta prisutna na mnogim putovanjima i neformalnim druženjima.
Posjedovao je najkvalitetniju fotografsku opremu tog vremena (najčešće je koristio “Nikon F”), sa sjajnim objektivima i pratećom opremom, a volio je i sva nova tehnološka otkrića. S vremenom je omiljeni Titov foto-aparat postao “SX-70″, s kojim su u to vrijeme radili poznati umjetnici kao što su Andy Warhol i Helmut Newton.
Izložba Tito foto traje do 28. februara u Muzeju istorije Jugoslavije.
Novosti, 27.02.2010.
Peščanik.net, 27.02.2010.
