“Skupština Srbije najoštrije osuđuje zločin nad bošnjačkim stanovništvom Srebrenice u julu 1995. godine, na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Izražava se saučešće i izvinjenje porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
Godinama je vaskolika srpska javnost raspravljala o tome, puna tri i pol mjeseca prošla su od inicijative predsjednika Tadića, a onda su još cijeli jedan dan, do dugo u noć, palamudili o tome i poslanici srpskog parlamenta – o tome, naime, kako u Deklaraciji o Srebrenici izbjeći nekako da se jasno i glasno izgovori ili napiše riječ “genocid”, riječ koja se u Srbiji ne izgovara niti piše. Konačno, pronađeno je rješenje koje je omogućilo tijesnu većinu: umjesto termina koji se ne izgovara niti piše, inženjeri nacionalne savjesti konstruirali su čudovišnu eufemističku skalameriju kojom zločin u Srebrenici osuđuju “na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde”.
Tom su se improviziranom drvenom konstrukcijom rezolucionari iz skupštinske većine, jedan po jedan, oprezno penjali cijelu večer, opasno viseći nad masovnom grobnicom u dnu ambisa, sve dok negdje pred ponoć i posljednji tifusar ranjene duše nije uspješno prešao preko genocida u Srebrenici. Srbija je tako svoju savjest oprala doslovno preko noći, kad pošteni svijet spava.
Kako se, međutim, radilo noću, jer je konstrukciju valjalo završiti prije jutra, inženjeri i radnici u žurbi su previdjeli nekoliko ozbiljnih propusta. Nitko ih nije primijetio ni ujutro – sve od oduševljenja aplaudirajući veličanstvenoj građevini na Trgu Nikole Pašića, novoj turističkoj atrakciji Beograda – dok neki skeptik naposljetku u sredini luka, na najosjetljivijem mjestu, nije uočio malu, jedva vidljivu – “osudu”: Skupština Srbije najoštrije osuđuje zločin nad bošnjačkim stanovništvom Srebrenice…
Što to, naime, znači? Zar Skupština Srbije zločin u Srebrenici ne osuđuje na način utvrđen presudom Međunarodnog suda, koji je taj zločin osudio na način na koji ga je već osudio? Znači li to da je srpski parlament viša sudska instanca od Haškog suda, pa da potvrđuje njihovu presudu? Naravno da ne. Osim što bi to bilo nipodaštavanje Međunarodnog suda – ne samo nemoralno, već i prilično neoportuno u ovom osjetljivom vanjskopolitičkom času – riječ je i o klasičnom pleonazmu. Niti se može osuditi osuđeno, niti je na srpskoj skupštini da to radi. Što onda ona radi? Ona se prema zločinu u Srebrenici odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda. Dakle:
“Skupština Srbije se prema zločinu nad bošnjačkim stanovništvom Srebrenice u julu 1995. godine odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde.” Pa onda dalje, kako slijedi: “Izražava se saučešće i izvinjenje porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
To sad izgleda mnogo bolje, ali razmislite: ako srpski parlament nije Haški sud, pa da osuđuje i presuđuje, već samo mjesto gdje će se prema presudi Haškog suda na pravičan i doličan način odnositi, tko su onda poslanici beogradske skupštine da događaje iz jula 1995. tek tako označe “zločinom”? Ukoliko je, naime, genocid sam po sebi “utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde”, nema nikakvog razloga na tom mjestu koristiti još i nepouzdanu, općenitu riječ “zločin”. Tko, uostalom, definira zločin? I što je, najzad, taj zločin nego – strogo formalno, dakle suštinski – djelo utvrđeno međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine? Dakle:
“Skupština Srbije se prema delu utvrđenom međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine, počinjenom nad bošnjačkim stanovništvom Srebrenice u julu 1995, odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Izražava se saučešće i izvinjenje porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
To sad već sliči na nešto. Konstrukcija je čvrsta i nedvosmislena. Ili barem dovoljno čvrsta i nedvosmislena da se radnici mogu posvetiti sitnijim popravcima. Recimo “bošnjačkim stanovništvom Srebrenice”. Jesmo li sigurni da je stanovništvo Srebrenice bilo bošnjačko? Stvar je odveć osjetljiva da bismo se razbacivali proizvoljnim ocjenama. Nije li za demografiju Srebrenice od srpske skupštine mnogo relevantniji popis stanovništva Bosne i Hercegovine iz 1991. godine? Dakle:
“Skupština Srbije se prema delu utvrđenom međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine, počinjenom u julu 1995. nad stanovništvom Srebrenice utvrđenim popisom iz 1991, odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Izražava se saučešće i izvinjenje porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
Je li, međutim, u vrijeme kad je počinjeno djelo utvrđeno međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a u Srebrenici živjelo isključivo autohtono stanovništvo utvrđeno popisom iz 1991? Naravno da nije. Bilo je i mnogo izbjeglica iz okolnih gradova i mjesta. Utvrđenih, jasno, topografskim kartama Vojnogeografskog instituta iz Beograda. Dakle:
“Skupština Srbije se prema delu utvrđenom međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine, počinjenom u julu 1995. nad stanovništvom utvrđenim popisom iz 1991. za gradove i mesta utvrđena topografskim kartama Vojnogeografskog instituta iz Beograda, odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Izražava se saučešće i izvinjenje porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
To je mnogo bolje, ali sad opasno visi i onaj “juli 1995”. Što ako je netko od “stanovnika utvrđenih popisom iz 1991. za gradove i mesta utvrđena topografskim kartama Vojnogeografskog instituta iz Beograda” slijedom nesretnih okolnosti “utvrđenih međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a” nastradao, recimo, u avgustu 1995? To jasno utvrđeno djelo nećemo osuditi? Naravno da hoćemo. Deklaracija mora biti jasna i precizna, inače je ne treba ni izglasavati. Dakle:
“Skupština Srbije se prema delu utvrđenom međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine, počinjenom u vreme utvrđeno kalendarom za 1995. nad stanovništvom utvrđenim popisom iz 1991. za gradove i mesta utvrđena topografskim kartama Vojnogeografskog instituta iz Beograda, odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Izražava se saučešće i izvinjenje porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
Temelj konstrukcije je tako učvršćen i ojačan, ali nadogradnja je, sad je jasno, vrlo labava. Kome, naime – budimo do kraja precizni – srpska skupština izražava saučešće i izvinjenje? Obiteljima žrtava? Kojih žrtava, žrtava čega? Molim lijepo. Dakle:
“Skupština Srbije se prema delu utvrđenom međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine, počinjenom u vreme utvrđeno kalendarom za 1995. godinu nad stanovništvom utvrđenim popisom iz 1991. za gradove i mesta utvrđena topografskim kartama Vojnogeografskog instituta iz Beograda, odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Porodicama fizičkih lica koja su na direktan ili indirektan način osećala posledice dela utvrđenih u prvom paragrafu ove deklaracije izražava se saučešće i izvinjenje zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
Lijepo nas je krenulo, pa hajde da dovršimo ovaj historijski zadatak. “Saučešće i izvinjenje”? Nisu li to malo preteške i – što je važnije – neprecizne riječi? Da li je riječ o formalnom izvinjenju ili moralnoj katarzi? Radi li se o imitativnoj ili projektivnoj empatiji? Dakle:
“Skupština Srbije se prema delu utvrđenom međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine, počinjenom u vreme utvrđeno kalendarom za 1995. nad stanovništvom utvrđenim popisom iz 1991. za gradove i mesta utvrđena topografskim kartama Vojnogeografskog instituta iz Beograda, odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Porodicama fizičkih lica koja su na direktan ili indirektan način osećala posledice dela utvrđenih u prvom paragrafu ove deklaracije izražavaju se osećaji utvrđeni Aristotelovim poimanjem etike kao teorije o moralnom delovanju, kao i konceptom Einfuhlunga nemačkog filozofa Teodora Lipsa, odnosno osećanja utvrđena Frojdovom tezom o empatiji kao derivatu procesa identifikacije sa objektom zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.”
I na kraju, jasno – “tragedija”. Kad je sve ovako bolno nemilosrdno raščlanjeno, jasno je da je kvalifikacija djela utvrđenog međunarodnim pravnim normama, Konvencijom Generalne skupštine UN-a i presudom Međunarodnog suda pravde kao puke “tragedije” – neodrživa. Tragedija, najzad, ima svoju vrlo preciznu znanstvenu definiciju. Dolazimo tako do konačnog teksta Rezolucije o Srebrenici:
“Skupština Srbije se prema delu utvrđenom međunarodnim pravnim normama i Konvencijom Generalne skupštine UN-a iz 1948. godine, počinjenom u vreme utvrđeno kalendarom za 1995. nad stanovništvom utvrđenim popisom stanovništva BiH iz 1991. za gradove i mesta utvrđena topografskim kartama Vojnogeografskog instituta iz Beograda odnosi na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Porodicama fizičkih lica koja su na direktan ili indirektan način osećala posledice dela utvrđenih u prvom paragrafu ove deklaracije izražavaju se osećaji utvrđeni Aristotelovim poimanjem etike kao teorije o moralnom delovanju, kao i konceptom Einfuhlunga nemačkog filozofa Teodora Lipsa, odnosno osećanja utvrđena Frojdovom tezom o empatiji kao derivatu procesa identifikacije sa objektom, zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova pozorišna forma utvrđena teatrološkim normama antičke drame na način da glavni lik strada jer je sopstvenom krivicom došao u sukob sa moralnim zakonima svoje sredine.”
Nezavisne novine, 31.03.2010.
Peščanik.net, 01.04.2010.
