Evropa kao Amerika

Imigracija vjerovatno ostaje glavna tema u evropskoj politici. I biće to još dugo vremena. Ona je stajala u srcu kampanje referenduma u Velikoj Britaniji (iako se uglavnom bavila unutarevropskom imigracijom). U ljeto 2015. Angela Merkel predvidjela je da će pitanje migracije i azila “u budućnosti preokupirati” Evropu “mnogo, mnogo više” nego što su to finansijska pitanja činila ranije. Godinu dana kasnije, malo je razloga da se ovo ospori.

Rekordan broj od 3.800 ljudi, prema izvještaju Ujedinjenih nacija, stradao je u Mediteranu od početka ove godine. Evropa je možda zatvorila egejske i balkanske puteve, ali više ljudi nego ikada ranije se utapa u centralnom Mediteranu, očajnički pokušavajući da se dokopa Italije.

Pitanje migracija oblikovalo je politički diskurs u Evropi, i vjerovatno će nastaviti da ga oblikuje. Na jednoj strani su liberalni internacionalisti vezani za osnovne principe prava na azil, ili za snove o svijetu bez granica; na drugoj su ksenofobični graditelji ograda koji migracije vide kao modernu verziju invazije varvara koja prijeti kulturi i civilizaciji. Ova druga strana nažalost preovladava.

Jedna od kolateralnih šteta post-faktualne politike (post-truth politics) je da ne samo da slika sadašnjosti biva iskrivljena, već se i prošlost takođe nanovo ispisuje. Rasistička videa na internetu prikazuju fantazije o Evropi “prije” i “poslije” migracije. “Prije” se prikazuje sa redovnim scenama ulica, prodavnica i parkova, gdje bijeli ljudi šetaju, ili se srećni zabavljaju. “Poslije” su grupe tamnoputih ljudi koji napadaju žene, sukobljavaju se s policijom uzvikujući “Allahu Akbar”.

Suštinski narativ ljudi s predrasudama je da se naš evropski svijet ruši pod naletom masovnog dolaska ljudi iz kultura s kojima se ne možemo miješati. U Francuskoj, ta se teorija naziva “velika zamjena” i ona se dijelom proširila u krugovima desnice, a potpuno među ekstremnom desnicom. Ova teorija navodi da će kao rezultat imigracije nacionalno jezgro populacije biti zamijenjeno ne-evropskim autsajderima koji će uništiti identitet zemlje. Odjeci ovoga postoje u njemačkom pokretu Pegida, čije puno ime u prevodu glasi “evropski patrioti protiv islamizacije zapada”.

Raskrinkavanje ovih mitova je težak posao. Mržnja i strasti postaju jači od razuma, dokumentovane činjenice gube na snazi. Zaboravlja se duga evropska istorija neprestanog kretanja stanovništva i miješanja kultura. Uči se i sjeća pogrešno: na primjer, kaže se da je pristizanje Arapa i muslimana u Francusku počelo kada je poslijeratna izgradnja zahtijevala dodatnu radnu snagu, ili nakon što je Alžir stekao nezavisnost 1962. U stvari su se Alžirci, a posebno oni iz provincije Kabylie nastanili u Francuskoj prije više od sto godina. Francuski istoričar Benjamin Stora kaže da je istinski izazov imigracije “izazov upoznavanja drugog” – i to važi za obje strane.

Izbjeglička kriza iz 2015. stavila je ogledalo pred lice Evropljana: natjerala ih je da se upitaju ko su u stvari i kako definišu sebe i svoje postupke. Milion i 300 hiljada ljudi koliko ih je prošle godine stiglo na kontinent, predstavlja tek 0,2% ukupne populacije Evropske unije. S tim brojem bi se trebalo relativno lako nositi. Njemačka sama je preuzela oko 800 hiljada. Taj broj jednak je jednom procentu njene populacije, i isti je kao i broj koji je apsorbovala 1992, a koji se sastojao od ljudi koji su bježali od balkanskih ratova; isti je i kao broj etničkih Nijemaca koji su napustili Sovjetski Savez poslije Drugog svjetskog rata.

Kriza 2015. se mnogo manje ticala samih izbjeglica – koji su znali od čega bježe i gdje žele da idu – a mnogo više evropskih vlada i društava koji nisu preuzeli svoj dio odgovornosti. U stvari, ne suočava se Evropa sa izbjegličkom i migrantskom krizom, već se izbjeglice i migranti suočavaju sa Evropom u krizi. Skandalozno je da oni to plaćaju svojim životima na Mediteranu.

Demografi ističu da je ključna migracijska godina za Evropu bila 2014. Tada je Evropa premašila SAD kao imigrantska destinacija broj jedan, prema francuskom demografu Françoisu Héranu. Približno 1,9 miliona legalnih imigranata došlo je u Evropu (populacija 508 miliona), a 1 milion u SAD (populacija 319 miliona). Tako je u Evropi bilo 3,7 legalnih imigranata na 1000 stanovnika, dok je u SAD-u odnos bio 3,1 prema 1000. Ovo je novi, transformacijski realitet koji Evropljani tek treba da prihvate.

Istorijski gledano, Evropa je uvijek izvozila svoje stanovništvo, bilo do udaljenih kolonijalnih posjeda zbog osvajanja i dominacije, ili u Novi svijet zbog siromaštva, progona i rata. Sada je ona postala najprivlačniji magnet i utočište za one koji traže sigurnost i bolji život. Mi smo jednostavno mnogo bogatiji i stabilniji nego drugi dijelovi svijeta.

Naša je raznolikost osuđena na dalji rast, ali ne po scenariju “velike zamjene”. Evropi je imigracija potrebna kao injekcija mladosti i dinamizma, ukoliko u decenijama koje dolaze želi da reši probleme manjka radne snage i sve većeg broja penzionera.

Evropljani su nekada činili mase koje su se sa brodova slivale na ostrvo Elis u Njujorku, ili na Dok 21 u Halifaksu, kanadskom prolazu za imigrante. Oba mjesta su danas pretvorena u muzeje. Posjetila sam Dok 21 prije nekoliko godina i provela neko vrijeme razgledajući fotografije mađarskih izbjeglica koji su pobjegavši od represije nakon revolucije 1956. proslavljali svoj dolazak u Kanadu. Možda bi Viktor Orban, samozvani “i-liberalni” premijer Mađarske koji odbija izbjeglice, mogao ovo pogledati. I još po neki od evropskih političara.

Kanada i SAD su zemlje koje su nastale zato što su se ljudi otiskivali prema dalekim obalama. Evropske nacije imaju drugačije korjene. Ali Evropa bi mogla da nađe inspiraciju u sposobnosti ovih zemalja da kreiraju pozitivan narativ koji prihvata migraciju umjesto da je smatra prijetnjom. Evropa kao novi kontinent za imigraciju sve više treba takav narativ.

Natalie Nougayrède, The Guardian, 31.10.2016.

Preveo Vladan Kosorić

Peščanik.net, 02.11.2016.

IZBEGLICE, MIGRANTI