U predizbornoj kakofoniji obećanja, slikanja, presecanja vrpci, stranačkog marketinga i ostalog folklora, gotovo nezapaženo su prošle brojke koje su koliko-toliko tvrde, premda istovremeno i zbunjujuće, dok samo one brojke koje predstavljaju procene uspeha/neuspeha političkih stranaka privlače pažnju.

Broj birača u Srbiji

Ovim pitanjem se u listu Danas od 4. marta 2014. ozbiljno pozabavio Srećko Mihailović u tekstu „Koliko ima birača“. Ministarstvo pravde i državne uprave zaključilo je (u noći između 28. februara i 1. marta 2014) jedinstveni birački spisak, prema kome će na izborima 16. marta pravo glasa u Srbiji imati 6.767.324 birača. Brojka zvuči egzaktno, ali je začuđujuća iz istih razloga iz kojih je bila i 2012. godine. O tome zbog čega ima osnova da se sumnja u ovaj broj, argumentovano piše Mihailović u pomenutom članku: „Prema proceni broja stanovnika od 01.01.2013. godine, u Srbiji ima 7.181.505 stanovnika. Prema prvim rezultatima popisa stanovništva, domaćinstava i stanova iz 2011. godine, Srbija ima 7.186.862 stanovnika (http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/Public/). Razlika između broja birača upisanih u birački spisak na dan 28. februar 2014. i broja stanovnika Srbije prema rezultatima popisa iz 2011. iznosi 419.538, a to je 5,8% od procenjenog broja stanovnika Srbije na dan 01.01.2013.“ S druge strane, dalje objašnjava Mihailović, na osnovu procene iz 2012. godine Republičkog zavoda za statistiku, broj stanovnika Srbije koji su mlađi od 17 godina jeste 1.269.068, što čini 17,6% od ukupnog broja stanovnika, a to je, kako autor podvlači tri puta više nego prema računici koja proizlazi iz biračkog spiska. Ako se od broja stanovnika Srbije, prema proceni zavoda za statistiku, tj. od broja 7.181.505 oduzme broj lica mlađih od 17 godina (tada mlađih od 17, a danas mlađih od 18 godina), tj. broj 1.269.068, dobija se broj 5.912.437 lica sa biračkim pravom. Prema tome, razlika između broja lica sa biračkim pravom, koji je utvrdilo Ministarstvo pravde i državne uprave, a proglasila Republička izborna komisija (RIK), i broja lica sa biračkim pravom, prema navedenim statističkim podacima, iznosi 853.887. Ta brojka je velika – „višak“ je oko 15% ukupnog broja stanovnika Srbije i predstavlja uže gradsko jezgro Beograda, kad bi ono bilo naseljeno samo stanovnicima koji imaju biračko pravo. Poreklo viška birača nije objašnjeno – to nisu učinili ni RIK, ni nadležno Ministarstvo, ni zavod za statistiku. Srećko Mihailović ga objašnjava aljkavošću i nebrigom vlasti, naročito one koja potiče iz SNS, a ta stranka je iznosila tvrdnje o izbornoj krađi na izborima 2012, propustivši da snagom političke volje utiče na utvrđivanje činjeničnog stanja.

Igra brojki nije nova i ne počinje sada. Podsetimo se te igre pre izbora 2012. godine. U jednom trenutku tadašnji RIK je proglasio da u Srbiji ima ukupno 7.026.579 birača. U oktobru 2011. godine bio je izvršen popis stanovništva i privremeni rezultati objavljeni su na sajtu Republičkog zavoda za statistiku. Prema tim rezultatima, ukupan broj stanovnika u Srbiji iznosio je 7.120.666. Dakle, tadašnja razlika između ukupnog broja stanovnika i broja lica sa biračkim pravom, iznosila je manje od 100.000, čime se sticao utisak da su gotovo svi stanovnici u Srbiji ujedno i lica koja imaju biračko pravo. Praćenje ne samo statističkih podataka iz 2011. godine, nego i ranijih, pokazuje da je takav odnos ne-birača i birača – stanovnika Srbije bio nemoguć. Prema konačnim rezultatima prethodnog popisa, objavljenim 2002. godine, 22,37% bila su lica mlađa od 19 godina, dakle, moglo se uzeti da je oko 20% stanovnika (jedna petina), bilo maloletno, tj. bez prava glasa. Kada se uporede rezultati nekoliko ranijih popisa stanovnika u Srbiji, može se zaključiti da se broj maloletnika u odnosu na broj ukupne populacije u Srbiji kreće između 15% i 20% i da je on manje-više stabilan u tom obimu. Kada se tada utvrđeni broj birača primeni na ukupan broj stanovnika u Srbiji, po popisu iz 2011. koji, ponavljam, iznosi oko 7.120.000, od toga treba oduzeti najmanje 15%, što čini negde oko 1.100.000 lica. Na izborima 2012, ako se ovi pokazatelji uzmu u obzir, realan broj lica sa biračkim pravom iznosio je 6.020.000. Posle prvobitno objavljenog broja od 7. 026.500 lica sa biračkim pravom – RIK posle samo nekoliko dana, bez uverljivog objašnjenja, objavljuje da je broj lica sa biračkim pravom – 6.770.013. Bez u međuvremenu vršenog popisa, na parlamentarnim izborima 2008. godine (održani 11. maja), broj birača bio oko 6.850.000. Tu su tada bili uračunata i lica sa biračkim pravom na teritoriji Kosova. Danas, izričito, bez lica sa biračkim pravom na Kosovu, RIK 1. marta 2014. objavljuje da Srbija ima 6.767.324 birača. Posle popisa iz 2011. godine građani Srbije bili su obasipani zabrinjavajućim podatkom da se ukupan broj stanovnika u Srbiji, u odnosu na raniji popis, smanjio za oko 370.000, dakle, za veličinu gradova Niša i Čačka zajedno. Kako je moguće da se broj stanovnika smanjuje, da maloletna populacija, po popisu iz 2011, čini više od 17% celokupne populacije, a da broj lica sa biračkim pravom, istovremeno raste ili se (od 2012. do 2014) zadržava manje više na istoj brojci – oko 6.700.000?

Ova igra brojeva pre podseća na neka od Nušićevih objašnjenja iz „Autobiografije“, nego na iole organizovanu državu: „Grad Velbužd gde se ta bitka desila, danas se zove Ćustendil. Kako je od reči Velbužd postala Ćustendil, to istorija ne ume da objasni, ali je gramatika kadra i to objasniti.“ Dakle, budući da elementarni račun i statistika ne mogu objasniti broj birača u Srbiji, politika je i to kadra objasniti. Ali, ne objašnjava.

Uzroke je odista teško objasniti, izuzev ako se brojem „mrtvih duša“ ne kalkuliše zarad izborne manipulacije, što je samo lepo ime za izbornu krađu. No, prekomeran (nemoguć) broj birača ima jednu posledicu koja je objašnjiva, a na prvi pogled ne ide u prilog političkoj klasi: prekomeran broj birača smanjuje procenat birača koji su izišli na izbore, a time i snagu političkog legitimiteta koju izabrani dobijaju. No, o političkom legitimitetu, politička klasa Srbije nikad nije brinula – zašto bi to činila danas.

Valja, ipak podsetiti na izjave tadašnjih opozicionara, a današnjih vlastodržaca. Tomislav Nikolić je optužio vlast da je u birački spisak dopisala 500.000 umrlih, a onda „zaokružila“ njihove glasove (Blic online, 10. maj 2012). Nikolić je takođe naveo i da je OEBS izjavio da izvodi iz biračkog spiska sa Kosova ne odgovaraju centralnom biračkom spisku, koji postoji u Ministarstvu za državnu upravu i lokalnu samoupravu (Novosti online, 10. maj 2012). O navodnoj izbornoj krađi koja nikad nije dokazana: Tomislav Nikolić je novinarima pokazao oko 3.000 glasačkih listića, koji su, kako tvrdi, bačeni u kontejner posle izbora i rekao da su oni zamenjeni novim listićima na kojima su zaokruženi predstavnici aktuelnih vlasti. Nikolić nije želeo da precizira gde su listići nađeni, ali je rekao da je njihovo mesto trebalo da bude u RIK-u „a ne u njegovim rukama“. „Ovo je originalna vreća i originalni birački listići. Ko ima biračke listiće kojima je ove zamenio“, upitao je Nikolić, dodajući da ako se to desilo na jednom biračkom mestu, moglo je na svakom drugom. Lider SNS misli da oni koji su zamenili listiće nisu ni gledali ko je na njima zaokružen već su samo zamenili listiće onima koje su unapred spremili. Tvrdi da je od tih 3.000 bačenih izbornih listića, 2.800 glasova dato predstavnicima opozicionih stranaka, dok je za predstavnike aktuelnih vlasti bilo 70 glasova. „Lažni listići“ su, prema njegovim informacijama, štampani u Poljskoj, a preko mađarske granice stigli su u Srbiju i podeljeni su članovima biračkih odbora iz vladajuće koalicije kako bi ih oni zamenili (Novosti online, 10. maj 2012). Posle ove tvrdnje, čelnici SNS izneli su drukčije tvrdnje – da pronađeni glasački listići potiču iz nekih mesta u Vojvodini.

Budući da najmoćnija stranka u Srbiji SNS, koju je 2012. godine vodio Nikolić, a danas je vodi Vučić, nije baš ništa učinila da istraži tih navodno dopisanih 500.000 mrtvih birača, a takođe ništa da istraži navodnu izbornu krađu, umesno je pitanje da li ministar pravde (visoki funkcioner SNS) i RIK, predvođena članom SNS, utvrđujući nemoguć broj birača, otvaraju vrata istim onim manipulacijama koje je raniji predsednik iste SNS nedokazano prebacivao drugima.

Broj birača u Beogradu

Ministarstvo pravde i državne uprave zaključilo je jedinstveni birački spisak, prema kome će na izborima 16. marta pravo glasa u Beogradu imati 1.597.503 birača. Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, na osnovu popisa iz 2011. godine (popis2011.stat.rs, tabela: population by age and sex by settlements), broj stanovnika Beograda iznosio je 1.659.440. Isti podaci kazuju da je broj stanovnika Beograda koji su tada bili mlađi od 19 godina, iznosio 317.228, dok je, prema tome, „ostatak“ bio 1.342.292 stanovnika. Dakle, moglo bi se tvrditi da je 2011, u Beogradu živelo oko 1.400.000 lica sa biračkim pravom. Danas takvih ima oko 190.000 više. Na izborima 2012, u Beogradu je bilo 1.576.812 stanovnika sa biračkim pravom. Danas ih, dakle, ima 20.687 više nego pre nepune dve godine, s tim što je i 2012. godine taj broj bio prekomeran, tj. za oko 170.000 viši, kad se uzme u obzir odnos između statističkih podataka o ukupnom broju stanovnika i lica mlađih od 18. godina. Objašnjenje? Verovatno isto kao i za broj birača na teritoriji Srbije.

Procene broja birača koji će izići na izbore

Na parlamentarne izbore 2012. godine, prema konačnim rezultatima RIK, izišlo je 57,94% birača. Ispitivanja koja se ovih dana i nedelja vrše u Srbiji, obraćaju manje pažnje na izlaznost nego na procene uspeha/neuspeha političkih stranaka. S obzirom na različitu metodologiju prikupljanja podataka o procentu građana koji su odlučili da iziđu na izbore, ovde će biti prikazani samo podaci o onima koji su u anketama izjavili da sigurno izlaze na izbore.

Istraživanje B92 i Nina medija, objavljeno 10. marta 2014, izvršeno telefonskom anketom na 1.203 ispitanika, s tim da je Nina medija svakoga dana telefonom zvala novih 300 ispitanika, čime je obezbeđen podatak o tome koje tendencije postoje među glasačima pred izbore, pokazalo je da će na izbore 16. marta sigurno izići 56,6% birača; 7. marta, isti izvor je objavio procenu izlaznosti od 56,1%; 21. februara isti izvor je objavio procenu izlaznosti od 58,9%.

Prema istraživanju Ipsosa izvršenom u decembru 2013, pre raspisivanja izbora, na izbore bi izišlo 57% birača (http://www.pressonline.rs/info/politika/298120/).

Ovi (oskudni) podaci ukazuju da je dostižan procenat na prethodnim izborima. Ne treba, međutim, zaboraviti na obavezu zvaničnih organa, pre svih RIK, da, kad objave rezultate, njih ne iskazuju samo u procentima, nego i u apsolutnim brojevima. Radi osnovne orijentacije – da bi izlaznost bila 50%, potrebno je da na birališta iziđe 3.282.662 birača.

S obzirom na to da se izlaznost, kao i rezultati političkih stranaka predviđaju u procentima, ima mesta verovanju da bi bitno povišena izlaznost, koja bi premašila 65% zvaničnog broja birača, a kretala se između 55% i 60% stvarnog broja birača (na osnovu podataka popisa 2011), promenila projektovane rezultate uspeha/neuspeha.

Peščanik.net, 12.03.2014.

Srodni link: Vesna Rakić-Vodinelić – Predizborne crtice II


The following two tabs change content below.
Vesna Rakić Vodinelić, beogradska pravnica, 1975-1998. predaje na državnom pravnom fakultetu u Beogradu, gde kao vanredna profesorka dobija otkaz posle donošenja restriktivnog Zakona o univerzitetu i dolaska Olivera Antića za dekana. Od 1987. članica Svetskog udruženja za procesno pravo. 1998-1999. pravna savetnica Alternativne akademske obrazovne mreže (AAOM). 1999-2001. rukovodi ekspertskom grupom za reformu pravosuđa Crne Gore. Od 2001. direktorka Instituta za uporedno pravo. Od 2002. redovna profesorka Pravnog fakulteta UNION, koji osniva sa nekoliko profesora izbačenih sa državnog fakulteta. Od 2007. članica Komisije Saveta Evrope za borbu protiv rasne diskriminacije i netolerancije. Aktivizam: ljudska prava, nezavisnost pravosuđa. Politički angažman: 1992-2004. Građanski savez Srbije (GSS), 2004-2007. frakcija GSS-a ’11 decembar’, od 2013. bila je predsednica Saveta Nove stranke, a ostavku na taj položaj podnela je u aprilu 2018, zbog neuspeha na beogradskim izborima. Dobitnica nagrade „Osvajanje slobode“ za 2020. godinu.

Latest posts by Vesna Rakić Vodinelić (see all)