Završen je 90. Vukov sabor u Loznici. Program je bio znakovit i tradicionalan. Nije se odmaklo ni zeru od postavke iz 1981. kada je počeo turbulentan period njegovog ideološkog prekomponovanja. Studiju o ideologizaciji ove manifestacije napisala je Dajana Đedović, koja je jedno kratko vreme (pre vlasti naprednjaka) bila direktorka Centra za kulturu „Vuk Karadžić“ u Loznici. Zahvaljujući njenom istraživačkom radu i izuzetnoj izložbi posvećenoj istoriji i transformacijama Vukovog sabora od 1933. do 1991, javnost je mogla da se upozna sa značajnim činjenicama. Vukov sabor je, nažalost, u politici Srbije uglavnom tretiran kao poligon za rekreiranje aktuelne politike, pa se tako može pratiti „briga o jeziku“ kao instrumentu politike od 1981. do poslednjeg nastupa patrijarha Porfirija, koji je bio besednik na zaključnoj večeri ovogodišnje manifestacije. Pre njega je o jeziku i značaju njegovog očuvanja, sa nezaobilaznim pozivanjem na falsifikat Stefana Nemanje, govorio gradonačelnik Loznice, po obrazovanju vojnik – Vidoje Petrović. On je tom prilikom istakao značaj Vukovog sabora koji, kako je rekao, kroz važne godišnjice „spaja istorijske datume sa digitalnom erom“. Kako se ova digitalna sinergija ostvaruje preko Vukovog sabora malo je poznato, ali ono što je kasnije rekao u prilog celoj manifestaciji vredno je pamćenja: „Poniranjem u suštinu Vukovog jezika, naročito Vukovih poslovica, dobili smo ono što je naš akademik Vladeta Jerotić primetio, duboko osvežavanje umova.“ Ko rano rani, verovatno je pomislio gradonačelnik Petrović, dve sreće grabi. Kao što je on ugrabio najpre vlast preko URS-a, a potom se nametnuo kao nezaobilazni čovek SNS, budući da je već bio u priči o eksploataciji jadarita. Naravno, vrhunski doprinos „osvežavanju umova“, zaključio je Petrović, postignut je tek „zahvaljujući politici Aleksandra Vučića“.
Nakon podsećanja na Vukov doprinos „osvežavanju umova“ usledila je beseda koja je bila posvećena, moglo bi se reći – „orošavanju jezika“. Budući da je Srpska pravoslavna crkva preuzela kontrolu nad standardizacijom savremenog srpskog jezika, patrijarh Porfirije je iskoristio jedinstvenu priliku da jednim govorom „ubije dve muve“. Nisu to obične muve, već one koje su najviše zujale i smetale SPC-u tokom XIX veka. Vuk Karadžić i Dositej Obradović, reformator jezika i prosvetitelj, zagovornici narodne i kosmopolitske kulture, oštri kritičari crkve i njene retrogradne politike. No jedan ulazak u dvorište Saborne crkve u Beogradu, kako je rekao patrijarh, gde je video njihove grobove, takoreći u sopstvenom dvorištu, inspirisalo ga je da na Vukovom saboru kaže nešto o arhineprijateljima SPC-a. Kod Dositeja Obradovića najviše ga je zanimao njegov prelomni trenutak u Halleu, školovanje u stranom carstvu, koje mu je promenilo život. Ono što je neshvatljivo poglavarima SPC-a je zapravo momenat odbacivanja mantije. Patrijarh je zato pokušao da Dositeja predstavi kao „srpskog teologa“ koji je sa dolaskom u Halle odbacio svoju rizu ne zbog prihvatanja ideja prosvetiteljstva, već zbog nemačke netrpeljivosti prema Jevrejima, jer bi ga u kaluđerskoj odori navodno „zamenili sa poljskim Jevrejima“. Ovakve spekulacije svakako idu crkvi na ruku, a još više anegdota o Dositejevoj smrti kada je zatražio da ga „opevaju kao jeromonaha a ne kao mirjanina“. Odnosno, sve što je Dositej Obradović uradio za života, sve što je napisao u duhu prosvetiteljstva nakon prelomnog semestra 1783. provedenog na Univerzitetu u Halleu, nevažno je pred činjenicom nošenja rize i zaključnog opela nad grobom u Beogradu. (U domaćoj javnosti, opela spadaju u red najvažnijih činjenica o životu i radu jednog Danila Kiša, kao i Zorana Đinđića.) Zato je u Tršiću patrijarh istakao da su „budućnost srpske kulture i crkvenog života 18. veka usmerili srpski školovani kaluđeri“, kao i da je otvaranje škola imalo sve veći značaj jer su otvarane pod okriljem crkve.“(?!) Uzalud Pismo Haralampiju i Sovjeti zdravoga razuma kada su sovjeti osveženog uma jači.
Ako je „preoblačenje Dositeja u svetske grešne odore“ bolna tačka SPC-a, Vukovi gresi su toliki da ih na onom svetu nikada neće okajati: svojom reformom je ukinuo monopol crkve na jezik i znanje, oženio se katolkinjom i radio u tesnoj sprezi sa obrazovanim ljudima iz Habsburške monarhije. Ove tri jeresi crkva je dobro zapamtila, ali današnji patrijarh, inače najviše zabrinut zbog udara stranih sila na srpski jezik, ima malo drugačije tumačenje Vukove jezičke reforme. On pokušava da je relativizuje i izjednači sa vekovnim „prosvetiteljskim“ nastojanjima crkve. Zato kaže da je „Vukov jezik bio razumljiv“ ali pre svega zaslužan za „širenje smisla života po Hristovom jevanđelju“ (misli na prevod Novog zavjeta). Naprotiv, ista ta crkva je ovaj čin smatrala najgorim mogućim udarom stranih sila na serbski jezik, dok je Porfirijev davni prethodnik mitropolit Stratimirović bio ogorčen na Vukov Srpski rječnik, za koji je govorio da je „bezobrazno spisan, i ispoganjen prostim ercegovačkim dijalektom“. Zato je organizovao javno spaljivanje Rječnika u Karlovcima. Da je patrijarh Porfirije danas suočen sa reformom jezika tog tipa, on bi svakako organizovao javne lomače za same reformatore. Treba imati na umu da je ogorčenost crkve bila tolika da su Vukovi posmrtni ostaci preneseni u Beograd tek 1897. Njegov, kao i Dositejev rad današnji poglavar SPC može da prihvati samo kao izdanak crkvene tradicije, odnosno oruđa koja služe za „odbranu naše zemlje, institucija i crkve“. Ovo zvuči kao deo predvojničke obuke koja se uveliko implementira u škole preko nacionalnih čitanki, nacionalne biologije i sličnih predmeta.
Strašna je ta vizija o ugroženosti srpskog jezika koju neprestano šire patrijarh, predsednik i njihov dopisni član Milorad Dodik. Toliko strašna da ne ostavlja nikog ravnodušnim, a naročito goste na Saborištu u Tršiću. Završen je 90. Vukov sabor, ali kao da nije prestala vazdušna opasnost, čiji početak je sirena oglasila u maju 2012. godine. Prošlogodišnji Sabor je takođe ukazao na potencijalno feminističko bombardovanje jezika, što je tada na tribini demonstrirao prof. Aleksandar Milanović, optuživši novinarku Danasa Marjanu Stevanović da je „strani plaćenik“ (nikako plaćenica) i „osoba koja čita samo tanke knjige“, a sve „zbog pisanja o Zakonu o rodno osetljivom jeziku koji se donosi u sprezi sa stranim službama što će nam na kraju izbaciti epsku poeziju i Njegoša iz programa“. Te godine je izvršena i revizija svih učesnika programa manifestacije, pa je tako precrtano ime glumca Ivana Jevtovića, koji je odstranjen kao neko ko ne podržava branitelje jezika – odnosno Aleksandra Vučića i SNS.
Ipak, patrijarh Porfirije ne bi trebalo da se brine zbog ugroženosti jezika i nacionalnog identiteta. U prilog tome govori konkurs za nove srpske reči koji je raspisala Srpska književna zadruga. Rezultati koji su stigli nesumnjivo ukazuju da je jezička imaginacija narodnog genija toliko kontaminirana crkvenoslovenskim idiomom, tako da nema nove reči koja ne dolazi iz predvukovskog doba. To nam svedoče kreativni dometi kao što su: čedobdenje (bejbisiting), resaviti (copy-paste), čudnoljublje (fetiš). Zamislimo sada oglas u novinama: „Ištemo blagočestivo i kršteno devojče koje ne uzima na polzu Zakonopravilo o rodnoj čuvstvenosti jazika serbskog radi čedobdenija u terminima od trećih petlova do svršetka službe večernje.“
Peščanik.net, 20.09.2023.
- Biografija
- Latest Posts
Latest posts by Saša Ilić (see all)
- Pobunjeni čovek: Bojan Tončić (1967-2024) - 02/05/2024
- Nećemo valjda o tome - 20/04/2024
- Za Beograd se mora boriti - 10/04/2024
