stensil: Beopgradski pobednik
Foto: Slavica Miletić

Beograd nikada nije oskudevao u vizionarima. Smenjivale su se razne vlade i uprave, a on je samo rastao: u dubinu, tokom ratova, u širinu tokom socijalističke izgradnje, u visinu tokom naprednjačke vlasti. S jedne strane, nestala je panorama starog Beograda iznad reka, s druge su počeli da niču srednjovekovni spomenici, kao podsećanje na vekovnu kulturu kojom bi građani trebalo da se ponose. Taj spoj arhitektonske revolucije i kulturnog napretka, stekao se, mnogi bi rekli – nesrećno, u jednom čoveku, vizionaru, (partijskom) oklopniku i rabotniku, zameniku gradonačelnika Beograda – Goranu Vesiću. On je prekopao i preorao Beograd mnogo puta. Neke stare ulice, nekadašnje znamenitosti grada, poput Skadarske, više ne liče na sebe, a njihova kaldrma je nestala u bespućima tranzicione zbiljnosti. Naravno, ispod Vesićeve kaldrme je asfalt, ispod asfalta je pesak, ispod peska je blato, ono devetnaestovekovno, koje sve češće izbija na površinu. Ponekad samo kao kaljuga, češće kao pravi blatni gejzir u koji upadaju građani Beograda dok prelaze ulicu preko improvizovanih daščanih skela. Šetnja nekim delovima grada umnogome podseća na ulazak u rudarsko naselje iz Džarmuševog filma Mrtav čovek. Naravno, ovo se ne odnosi na elitno naselje Belgrade Waterfront, gde dete eventualno može da ostane bez prsta ili ruke na toboganu, a nekom stanaru može da se obruši strop na glavu; inače, sve je bezbedno i čisto. Tamo se i dalje može dobro pazariti u obližnjem tržnom centru koji se preliva na most, dok Kula Beograd raste, svedočeći o samovolji vlastodršca koji povlači poteze bez ikakvih konsultacija sa ljudima koji se razumeju u stvari kojima on upravlja. Isto tako i Vesić odlučuje o izgledu Beograda, o spomenicima, trgovima, raskrsnicama, kao i o kulturi prestonice, koja je sada, baš kao Skadarska ulica, dobila jedan trajni blatni gejzir. On je svečano pušten u pogon tokom Dana Beograda, od 16. do 19. aprila ove godine, tokom manifestacije „Kultura pobeđuje“. Naime, tom prilikom je javnost obaveštena da Nagrada grada Beograda više ne postoji u tom formatu, odnosno da je preimenovana i da je statutom proširen opseg njenog značenja i važnosti. Ona je dobila ne samo novo ime – „Despot Stefan Lazarević“, već i statuetu koja je napravljena kao replika onog Despota kog je izradio Svetomir Arsić Basara. Dakle, mali Despot, Despot kao Oskar za dobitnike najvišeg prestoničkog priznanja, koje se u davnim danima zvalo Oktobarska nagrada grada Beograda.

Naravno, bilo je to u vreme kada je Dan Beograda bio povezan sa sećanjem na njegovo oslobođenje od okupatora, dok je ovo sada povezano sa nezapamćenom konkvistom gluposti i bahatosti, pred kojom se lice Beograda menja iz dana u dan. Isto se događa i sa njegovom kulturom, koja u zagrljaju sa pandemijom sve više liči na srednjovekovni igrokaz usred blatišta, za nekoliko radoznalaca u prolazu. Budući da pozorišta u Beogradu više ne referišu na ovu blatnu stvarnost, ostale su samo predstave koje organizuje zamenik gradonačelnika. Jedna od njih je i predstava o preimenovanju Nagrade grada Beograda, koja je sprovedena netransparentno, u tesnoj sprezi sa Udruženjem književnika Srbije, odnosno sa njegovim predsednikom Milovanom Vitezovićem, još jednim vizionarom iz novembra 1988 – ako se neko još uvek seća Ušća, naravno ne tržnog centra. Tada se za buduće vizionarstvo kandidovao i njegov kolega, umetnik i vajar Svetomir Arsić Basara, koji je došao da podrži uspon Slobodana Miloševića. To što su oni učinili tada, „pomogavši“ i Srbiji i Porodici da stanu na noge, nagrađuje se i dan danas. Njih dvojica su zato svoju tadašnju viziju „mladog govornika kome sunce pali nakostrešenu kosu“ preneli u današnju blatnu stvarnost grada Beograda. Kako se to dogodilo?

Prvi korak predstavljala je Vesićeva svestrana ličnost, budući da je poželeo da se oproba u mnogim disciplinama, ne samo u arhitekturi, menadžmentu i politici, već i u književnosti, istoriji, novinarstvu, kulturi u užem smislu. Njegova Knjiga o Beogradu iz 2019, za koju je predgovor napisao Milovan Vitezović, pokrenula je plodotvornu saradnju sa Miloševićevim vizionarima, budući da ga je jedan od njih, u pomenutom predgovoru, doveo u vezu sa dvojicom velikana iz prošlosti: Konstantinom Filozofom i despotom Stefanom Lazarevićem. Nakon toga je Vesić, zajedno sa Handkeom, postao počasni član UKS-a, što je Vitezović pravdao pokrivanjem finansijskih dugova ovog udruženja, dok je Vesić odlučio da od svega toga napravi spektakl za mase. U tome ga je donekle omela pandemija, pa se sve to odigralo godinu dana kasnije, dakle ovog proleća, kada je njegov dvojnik, samo u srednjovekovnoj obradi S. A. Basare, otkriven između Bulevara despota Stefana i Palmotićeve. Takođe, napravljene su umanjene replike Vesićevog dvojnika, koje su podeljene prvim laureatima ove nagrade. Novost koju je Vesićeva intervencija donela tiče se regulisanja prava i obaveza vesićodobitnika.

Naime, pošto je uvideo da postoji sve veći problem sa Alejom velikana na Novom groblju, odnosno da je velikana sve više a groblja je sve manje, Vesić je odlučio da se njegovo priznanje proširi i na zagrobni život laureata, čime bi se uspostavila jedna trajna regulacija sahranjivanja velikana u prestonici. Tako je blatni Despot postao nagrada najboljima u ovom Beogradu, ali i trajna zadužbina istim tim građanima prilikom njihovog ispraćaja u večna beogradska lovišta. Vesić je stoga osmislio Beogradsku aleju, koja će se nalaziti na Bežanijskom groblju, gde će biti sahranjivani pre svega zaslužni Beograđani, pisci, pesnici i ostala menažerija, „vlasnici“ blatnog Despota, kog su dobili za života, s kojim će otputovati u večnost. Ovakva nekrofilna dimenzija jednog prestoničkog priznanja do sada nije bila poznata u modernom svetu, ali imajući u vidu transformaciju beogradske kulture, od napuštanja koncepta slobode do slavljenja dužničkog ropstva, kriminalaca, pedofila i zarobljenih institucija, bilo je logično da će se iz tog blata jednog dana uzdići figura pravog despota.

Peščanik.net, 01.05.2021.


The following two tabs change content below.
Saša Ilić, rođen 1972. u Jagodini, diplomirao na Filološkom fakultetu u Beogradu. Objavio 3 knjige priča: Predosećanje građanskog rata (2000), Dušanovac. Pošta (2015), Lov na ježeve (2015) i 3 romana: Berlinsko okno (2005), Pad Kolumbije (2010) i Pas i kontrabas (2019) za koji je dobio NIN-ovu nagradu. Jedan je od pokretača i urednik književnog podlistka Beton u dnevnom listu Danas od osnivanja 2006. do oktobra 2013. U decembru iste godine osnovao je sa Alidom Bremer list Beton International, koji periodično izlazi na nemačkom jeziku kao podlistak Tageszeitunga i Frankfurtera Rundschaua. Jedan je od urednika Međunarodnog književnog festivala POLIP u Prištini. Njegova proza dostupna je u prevodu na albanski, francuski, makedonski i nemački jezik.

Latest posts by Saša Ilić (see all)