Najkraće: to je olujni vetar iz jugoistočnog kvadranta (od istoka ka jugoistoku) koji duva u severoistočnom delu naše zemlje. U Srbiji se, ponegde, i hladni zapadni, odnosno severni vetar naziva košavom, a istočni – košavac. Košava je pretežno ograničena na hladniji deo godine, od oktobra do aprila. Poput bure duva uvek u isprekidanim, naizmenično slabijim i jačim, ponekad i vrlo jakim udarima, a istovremeno menja donekle i svoj pravac. “Košava je po svom geografskom rasprostranjenju najčešća u Vršcu, na Velikoj peščari u Banatu i u Podunavlju od Velikog Gradišta do Beograda, a odatle se smanjuje prema zapadu, severu i naročito prema jugu, pod uticajem izrazitog planinskog reljefa istočne Srbije”.
Vetrovi nose različita imena; nazivaju se prema stranama sa kojih duvaju, a imaju i narodne nazive, kao Gornjak, Moravac, Bošnjak, Vardarac. Jedino je reč košava tuđica (doduše, postoji stara, zaboravljena reč – ustoka), tačnije, turcizam. Lingvista Petar Skok tvrdi da je u pitanju turska sintagma koš – brz i hava – vazduh. Drugim rečima, balkanski turcizam, kao i košija – trka konja.
Koš je, međutim, imperativ od glagola košmak – trčati, a kuš, opet, znači ptica, ali i brz, okretan. Mogla bi, znači, biti imperativna imenica: koš hava, odnosno sintagma kuš hava – brzi vazduh.
Ili je to, prosto, košan hava – vazduh koji trči?
Postoji mišljenje da je, možda, reč i o eufemizmu sintagmi: hoš – prijatan, ugodan, lep, i hava – vazduh.
Ne treba sasvim isključiti ni mogućnost da je košava nastala od turskih reči: k’ š – zima, hladnoća, hladan; i hava.
Sintagma je skovana na našem prostoru, za lokalnu upotrebu, pa je, shodno tome, nema ni u turskom jeziku ni u raspoloživim turskim rečnicima.
“U narodu se kazuje – čitamo u Srpskom mitološkom rečniku – da je vetar veliki božji dar. Kad ne bi bilo vetra, uhvatila bi se paučina od zemlje do neba i od nje ljudi ne bi mogli da vide kuda idu, pa bi glavom udarali čas o drvo čas o stenu.”
Ime vetra danas pozajmljuju: jedan radio, jedna picerija, jedan paraglajding klub i jedno pevačko društvo (uz raniju televizijsku stanicu u Zemunu). A shodno narodnom tumačenju toponima i sarajevsko Koševo treba da duguje svoje ime uzviku sultana Mehmeda Fatiha “koš, koš – potrči, potrči”).
Mediantrop, Antropološki pojmovnik (VII)
Peščanik.net, 18.02.2016.
