“Berlinale” se ubraja u red najznačajnijih filmskih festivala, ove se godine održava po 58. put i najveći je  filmski festival  u svijetu makar po broju posjetitelja. Iz godine u godinu u 14  u međuvremenu kultnih berlinskih  filmskih dvorana prikaže se uglavnom premijerno za 12  dana circa 400 filmova, koji se biraju između 5.000 filmova urađenih u posljednjih 12 mjeseci bilo gdje na kugli zemaljskoj. Filmovi koji su drugdje prikazani ili će biti prikazani, izvan su konkurencije za nagrade Berlinalea. Dakako da Berlin u dane Berlinalea  sliči i na Venciju i na Kaan i na Holywood. Ali, “Berlinale” je jedini od “A” festivala u svijetu koji ima i manje poznatu sekciju “queer filma”, na kojoj se dodjeljuju  “Teddy – Queer Film Awards“. O tomu kako su podijeljene “plišane mede” prošle godine i želimo ovdje podsjetiti, no prvo kažimo… 


Filmska Mekka u trajanju od 12 dana

U “Berlinale Palast”, na Trgu Marlene Ditrich broj 1, bit će prikazano od 07. do 17. februara ove godine svih 25 filmova iz 18 zemalja u glavnom programu,  u utrci za jednog jedinog “Zlatnog medvjeda”, a više “srebrenih”, u različitim kategorijama. O tomu odlučivat će   sedmočlani žiri (Jury), kojemu predsjedava Constantin Costa Gavras (“Z”), čuveni grčki režiser, a članovi su mu, između ostalih,  i Cutter Walter Murch (“Appocalypse Now”), producent Alexander Rodniansky, glumice Sandrine Bonnaire i Shu-Qi… 

Ovogodišnje “Berlinale” se otvara doku-majstorijom “Shine a light” Martina Scorsesa, spektaklom  o “Roling Stonesima”. Radi se o snimci njihova  čuvenog koncerta iz 2006. godine u New York Beacon Theatre, urađenoj s 16 kamera, kao i  o uspijelom mixu izravne snimke i backstage snimaka, interviewa i rijetkih arhivskih materijala, kaže se u najavi. Direktor Berlinalea Dieter Kosslick je ponosan što će na otvaranju 58. Berlinaleabiti nazočni i glavom i bradom i Scorsese i Jagger and Co.  “Let s rock”, tako Kosslick.

Kao favorit  u glavnom programu važi američka produkcija “There will be blood” Daniel-Day Lewisa. No, pomenimo i druge filmove – američku dokumentaciju “Standard Operating Procedure”, o strahotama u američkom zatvoru Abu Ghraib u Iraku; izraelsko-njemačku koprodukciju “Restless”; itallijanski film “Caos calmo”; njemačko-italijansko-austrijsku produkciju “Vatreno srce” o tragičnoj situaciji u Eritreji;  francuske filmove “Lady Jane”, “Il y a lomgtemps que je t aime” i “Julia”; japanski film “Kabai”; kineski “Zou You” illi “In love we trust” i kinesko/hongkongški “Sparrow”; britanske  filmove  “Kraljičina sestra” i “Happy – go -Lucky”, kojeg je režiser Mike Leigh snimio u doku maniri, a glumcima  prepustio totalnu improvizaciju; njemački film “Trešnjev cvijet- Hanami”; brazilijanski “Tropa de elite”, američke filmove   “Be kind, rewind” (izvan konkurencije) i “Elegy” o starom profesoru literature kojeg glumi Ben Kingsley i koji se zaljubljuje u mladu studenticu (Penelope Cruz),  urađenom po romanu Philipa Rotha “Umiruća životinja”. Amerikanci su ove godine zastupljeniji u glavnom programu i filmovima “Fireflies in the Garden”, “Ballast”, kao i s američko-britanskom koprodukcijom “Gardens of the night”. S napetošću se očekuje i film čuvenog poljskog režisera Andrzej Wajde “Katyn” o sovjetskoj krivici u masakru nad poljskim civilima u Drugom svjetskom ratu, iako je i ovaj film  u glavnom programu izvan konkurencije. Koreanci su u Berlinu prisutni s filmom “Bam gua nat”, a Finci s filmom “Musta Jaa”. Iz Irana dolazi film “The song of Sparrows” režisera Majid Majidija, a iz Meksika film “Lake Tahoe”…

Ovogodišnj berlinalski hommage pripada majstoru filmova o mafiji Francesco Rosiju, koji dobija i “Zlatog počasnog medvjeda”.

U sekciji “Retrospektive”, pak, bit će prikazana 32 filmska autorska uratka kultnog režisera Luisa Bunuela, koji je umro točno  prije 25 godina…

U  sekciji “Panorama” bit će, kao i svake godine, prikazano 50 tzv. nezavisnih produkcija, filmova nastalih izvan velikih filmskih produkcija i studija, a  koji imaju naglašene umjetničke ambicije. Interesantno je da  i čuvena rock zvijezda  Madona predstavlja svoj debitantski -uradak baš u “Panorami”. Jednako interesantno je da je “Panorama” otvorila ove godine svoje dveri i   za film tajvanske režiserke Zero Chou, prošlogodišnje dobitnice “Teddy award”, a i o tom fenomenu, kako smo najavili,  iscrpnije ćemo ovdje podsjetiti …

U “Pannorami” bit će prikazani i filmovi iz Brazila, Islanda, Španjolske, iz zemalja bivše Jugoslavije, itd., a zanimljivo je da je  član žirija  u ovoj sekciji i direktor Sarajevskog filmskog festivala Mirsad Miro Purivatra. Inače, za razliku od prethodnih na 58. Berlinaleu skoro da i nema filmova s prostora bivše Jugoslavije, ne samo u glavnom programu, gdje je, takorekuć jučer pobijedila “Grbavica”, nego niti u popratnim programima. Izuzetak su samo hrvatski kratki film “Na trgu” Vanje Juranić i srpski dugometražni film “Ljubav i drugi zločini”, režisera  Stefana Arsenijevića, a  s Anicom Dobrom u glavnoj ulozi, koji će biti prikazan u “Panorami”…

Filmovi iz ove sekcije prikazuju se, inače, na više mjesta u Berlinu –  u Cinemaxxu (Potsdammer Strasse), u Cinestaru (Sony Center), gdje će uostalom biti prikazani i filmovi iz programa “Forum”, “Retrospektve” i “Hommage”. U “Babylon Mitte” prikazuju se, pak, filmovi iz programa “Generation 14 plus”, a u “Coloseumu” bit će prikazani i filmovi iz sekcije “Perspektiva njemačkog kina”…

Interesantno je, također, da je Dieter Kosslick ove godine organizirao i posve novu  sekciju “Kulinarski kino”, u kojoj će biti prikazani sve popularniji filmovi o jelu i piću, da ne kažemo po naški o “gurmanluku” i “krkanluku”… 


 “Teddy Award”

“Teddy – Queer Film Award“ iliti kratko “Teddy Award” je apsolutno najvažnija filmska nagrada na “homo sceni” u svijetu, napisao sam u prilogu za sarajevske “Dane”, krajem februara prošle godine. Nisam homić, peder, ili “schwul”, kako kažu Njemci, ali sam “na njihovoj strani”, jer  sam naučio vremenom da je odnos društva prema manjincima, specijalno  seksualne naravi, sama srž demokracije. Od tih spoznaja potječe i potreba afirmacije njihove mukotrpne borbe za ravnopravnošću. Pogotovu što ti ljudi iskazuju  u mnogim oblastima nadprosječne talente…

“Teddy Award” se prošle godine dodijelila po 21. put, a to je već nešto, samo  po sebi. Razvila se iz susreta filmskih stvaralaca -homoseksulaca na festivalima širom svijeta, koji su 1980. godine konačno osnovali berlinsku “homo sekciju” u okviru programa “Panorama”,  u okviru koje su informativno prikazivani i ove vrste filmovi.

Tadašnji cilj voditelja “Panorame” Manfreda Salzgebera je bio izvući ove filmove i njihove autore iz izolacije, te  učiniti interesantnim za filmsku industriju i širu publiku. Ovaj će cilj ostvariti, zapravo, tek njegova “desna ruka” Wieland Speck osnivanjem “Teddy – Queer Film Award“. Pomenuti Speck je, inače, i danas voditelj programa “Panorama” u okviru Berlinalea, koji se i dalje smatra laboratorijom za veliko mainstream kino.

U međuvremenu su “homo-filmovi” postali ne samo sastavni dio “Panorame”, nego i svih drugih programa Berlinalea. U početku se dodjeljivao “plišani medvjedić”, ali od 1997. godine se dobitnicima “Teddy Award” dodjeljuje bronzana figura malog medvjeda kako sjedi na berlinskom kamenu. Autor figure je poznati njemački crtač stripova Ralf König Među dosadašnjim dobitnicima su i čuveni režiseri Pedro Almodóvar i Gus van Sant, koji su nagradu dobili 1987. godine, kada još nije ni bilo ceremonije  dodjeljivanja, pa im je upućena poštom, a dobitnik je i režiser Francois Ozon i mnogi drugi.

U jednu riječ, usprkos animozitetima i otvorenim neprijateljstvima u proteklih 20 godina je “Teddy Award” postala jedna od najvažnijih nagrada, a ceremonija dodjele jedan od najvažnijih događaja cijelog Berlinalea.  Prvih se pet godina “Teddy Award” dodjeljivala  nezvanično, a od 1992. godine  pripada i definitivno oficijelnom programu Berlinalea. Njena se vrijednost dade tek  sagledati ako se znade da takvo što ne postoji u okrilju niti jednog drugog svjetskog festivala “A kategorije”, u što se Berlinale s pravom ubraja. Dotirana je  sa 3.000 eura, ali novac u ovom slučaju nema nikakvo značenje.

Osmočlani međunarodni „TEDDY-Jury“, sastavljen od filmadžija homoseksualaca (muških i ženskih) nagradio je prošle  godine “plišanim”, u stvari “bronzanim medom” one filmove koji stoje u bliskoj svezi sa homoseksulanom ili transeksusalnom problematikom, a prikazani su u nekoj od sekcija Berlinalea. U glavnom i drugim programima (Forum, Panorama, Retrospektive, etc.) Berlinalea prikazana su, inače, od 08. do 18. februara prošle godine  ukupno 373 filma. Kako su nagrade podijeljene prošle godine izvjestili su svi mediji. No,  koji su filmovi i ljudi bili u konkurenciji za “Teddy Award” u pravilu su prećutali, pogotovo mediji kod nas. Moglo bi se, naravno, razumjeti što se u obilju informacija o ovom segmenru Berlinalea govori manje, kada ta vrsta prećutkivanja ne bi bila  indicija položaja homoseksualaca i njihovog bezrazložnog bagateliziranja u određenim društvima, uključivo našem.  

“Homića”  i lezbijki ima, pak, sviđalo se to nekim vjerskim vođama i političarima, u svakom društvu i do 20%, govore biološke  studije,  što je rezultat igri gena i kromozoma u tajni nastanka života. Hoću reći otvoreno,  priroda se  igra i s ljudima i drugim živim bićima, to što se netko našao s ovu ili oni stranu “normalnosti” nije primarno njegova zasluga. Uostalom, neka “kreacionisti” odgovore na pitanje – je li Bog, kako god da mu je ime, stvorio i homoseksualce? Umalo ne rekoh, bogohulno, “po svojoj slici i prilici”, tako su me nekoć učili na katoličkom vjeronauku. Šalu na stranu, u cijelom svijetu, manje u razvijenom, nego u nerazvijenom, dominira  još uvijek neutemeljena, bolesna predodžba  kako je homoseksualizam bolest. Ergo, trebalo bi homoseksualce  liječiti, ma koliko bili normalni ili uspješni,  što je, pak,  čista diskriminacija. U pravilu bi trebalo liječiti, naime, one koji tako govore. U ovom se kontekstu dade  razumjeti  i izlijev radosti, kojeg su u Berlinu demonstrirali nazočni na najluđoj zabavi prošle godine, pri samom kraju Berlinalea…

And the winners “Teddy Awards” su…

“Teddy Award 2007” se u pravilu dodjeljuje u kategorijama: najbolji film, najbolji dokumentarni/esejistički film, najbolji kratki film (od čega se prošle  godine odustalo), te u drugim kategorijama. Izdvojimo da se prošle godine po prvi dodjelila  i “nagrada gledatelja” (“TEDDY BALLOT VW Zuschauerpreis), koju je dobio film “Bilješke jednog skandala” (NOTES ON A SCANDAL), britanskog režisera  Richarda Eyre, a u kojem lezbijsku vezu igraju Judi Dench i Cate Blanchett, obje bile gošće Berlinalea.

No, prije napomena o drugim dobitnicima, molimo da  obratite pažnju na imena članova žirija i u zagradi ime festivala kojeg predstavljaju. “Teddy Jury 2007” su činili, naime, sve sami ugledni predstavnici “queer filmskih festivala” u svijetu: Kanađanin Charlie Boudreau (Image+Nation Montréal International LGBT Film Festival), Belgijanac Frédéric Arends (Pink Screens Festival Brussels), Brazilijanac Ailton Franco Jr. (Curta Cinema Rio de Janeiro), Nizozemac Kam Wai Kui  (Transgender Film Festival Amsterdam), Kinez iz Hong Konga Raymond Phathanavirangoon (Hong Kong Lesbian & Gay Film Festival), Amerikanac Jason Plourde  (Seattle Lesbian & Gay Film Festival), Čehinja Michaela Pnacekova (Mezipatra Czech Gay & Lesbian Film Festival), Južnoafrikanka Fanney Tsimong – (Out in Africa South African Gay & Lesbian Film Festival).

Njih osmoro je za najbolji film proglasilo kineski, kako se mora oficijelno kazati, a u stvari tajvanski film “CI-QING” (Spider Lilies), režiserke  Zero Chou. U filmu se radi o jednoj “Cybersex-djevojčici” i  njenom odnosu sa jednom “tattoo umjetnicom”. “Spider Lilies” je  film nagrađen zbog njegove “simbolične i složene refleksije ljubavi, gubitka i ponovnog doživljaja osjećaja u sjećanjima”, kazao “Jury”. 

Posebno je pohvaljen zbog “kinematografskog kvaliteta” i “predstavljanja izolirane egzistencije u Argentini”, film “LA LEÓN“, kojeg je režirao Santiago Otheguy.

Za najbolji dokumentarni film proglašen je film Esther B. Robinson “A WALK INTO THE SEA: DANNY WILLIAMS AND THE WARHOL FACTORY“, u kojem se radi o svojevrsnoj rekonstrukciji „pop-art-pokreta“, odnosno onih pop art umjetnika koji su obilježili pop art, a život, pa  i uzrok  smrti  su im ostali nepoznati. 

Specijalnom nagradom je nagrađen, inače, berlinski anti-nasilni projekat  “MANEO”, između ostalog i zbog niza  anti-nasilnih spotova, koji idu pod kožu, bili homoseksualci ili heteroskesulaci, ako ste (još) sposobni da osjećate i razdvajate dobro od lošega. U jednom od tih spotova, primjerice, ljube se na rubu nekog parka dvojica homoseksualaca, što ne mora apriori biti simpatično, ali  potom stižu siledžije i prebijaju ovu dvojicu na mrtvo ime, što mora svakom čovjeku, bez obzira na seksualne ili druge sklonosti, biti odvratno. Poruka je, ne zatvarajte oči, ovo se dešava tu – među nama. U drugom  spotu se pokazuje čitav niz nježnih svakodnevnih odnosa između heteroseksualaca, kao i između “homića” ili “lezbosa”, pa se potom odjedanput čuju  udarci šakom, palicom, već čime. Potom ide poruka – svaki poljubac zaslužuje zaštitu. Za mene  je ovo bila jača poruka od svih drugih, brojnih i lijepih, koje su se čule na temu ljubavi i tolerancije na arerodromu Tempelhof, gdje se održavala ceremonija dodjele nagrada autorima “queer filmova”…

“Specijalni Teddy 2007” za sveukupno djelo je dobio 62.godišnji Helmut Berger, bivši intimni Viscontijev prijatelj i njegova filmska zvijezda (“Prokleti”), koji je nekada važio za “najljepšeg muškarca na svijetu”. Ovim se odlikovanjem ukazala zapravo i zakašnjela počast Viscontiju, jer bi Visconti upravo navršio 100. godina života  da nije umro  1976. godine. “Vi ste svi ludi što ste mi dali ovu nagradu”, kazao je Berger, koji ne živi u Njemačkoj već 40 godina, nego u Rimu i Salzburgu. No, unatoč brojnih svjetskih priznanja, ovo mu je bila prva “njemačka nagrada, što govori za sebe. Godine 1968. kada smo Luchino (Visconti) i ja snimali “Proklete”, kazao je Berger, ovakva nagrada nije bila moguća. Potom je poručio: “Radi se o toleranciji i ljubavi, ne zaboravite to”.


Lakmus demokracije

Prošlogodišnju svečanost na aerodromu Tempelhof je trajala do duboko u noć, a francusko-njemački kanal za kulturu “Arte” je pokazao potom skoro trosatni snimak nesvakidašnjeg happeninga. Nije se likovalo što se u proteklih  20 godina “izvukli iz sjenke” homo-lezbijski filmovi, što su u međuvremenu postali privlačni i publici izvan  homo-scene, kao i medijima. No, nije se skrivalo niti zadovoljstvo što je  “Teddy Award” postala normalnost, kao i bilo koja druga nagrada na Berlinaleu.

Ali nije sve niti u Njemačkoj niti u EU još posve normalno u svezi s položajem homoseksualaca. Hitlerovi nacisti su ih  prije 60 godina “pretvarali u sapun”, takvog čega nema više, naravno, ali primitivnog odnosa (“ubij pedera”) ima još uvijek. U stvari, unatoč otvorenoj zakonskoj mogućnosti i za neku vrstu braka (“Homo-Ehe”) u EU je i dalje  prisutna suptilna diskriminacija homoseksualaca.

O tomu je na aerodromu Tempelhof govorio jedan od dodjeljivača “Teddy Award”, poslanik “Zelenih” u Bundestagu Volker Beck i sam “outirani homoseksualac”. Mnogo toga nije u redu t oko nas, u zemljama EU, kazao je Beck, unatoč “temeljninn odrednicama” koje je usvojila EU i u kojima su priznata prava i homoseksulacima, u katoličkoj Poljskoj je nedavno otpušten nastavnik koji je podijelio učenicima brošuru Vijeća Evrope koja govori o pravima homoseksualaca. Volker Beck  je bio, inače,  na prvom poljskom “pridu”, prije dvije godine u Varšavi, zajedno s Claudiom Roth, pa su se policajci uzdržali da ne tuku “pedere” pred očima njemačkih poslanika. Ali, na prošlogodišnjem prvom “pridu” u Moskvi Becku je slomljen nos, policija je tukla homoseksualce, kao što tuče i druge manjinske demonstrante, sve, zapavo, koji nisu po volji vladajuće ruske oligarhije.

Homoseksulaci u Rusiji i mnogim zemljama Evrope nemaju nikakva prava, unatoč tomu što su te zemlje pristupile dragovoljno Vijeću Evrope i potpisale odgovarajuće konvencije o ljudskim prrvima, koje podrazumijevaju i prava seksualnih manjinskih skupina. Najgora je situacija, ipak, u  islamskim zemljama, naglasio je Beck, posebice u Iranu, gdje se homoseksualne veze kažnjavaju smrću. Nedavno su u Teheranu egzekutirana dvojica homoseksualaca, a imamo informacije da je od strane države ubijen još jedan iranski homoseksualac-intelektualac. Šta se dešava u iranskoj provinciji, nitko ne zna, može se samo pretpostavljati, kazao je Volker Beck. Privedimo kraju ovo podsjećanje,  odnos  prema manjincima, posebice seksualnim manjincima,  u svakom društvu  je  “lakmus demokracije”. U ovom kontekstu je, pak, priča o “Teddy Award” samo lijepa epizoda na  dugom maršu potcjenjene manjine u normalnost…

Koga je ova tema zainteresirala pa želi više saznati, uključivo i koji su queer filmovi u ovogodišnjoj konkurenciji za “Teddy Queer Film Awards” neka pogleda portal teddyaward.org …

 
Berlin,

Peščanik.net, 06.02.2008.